چه موقع نیاز به ارزیابی شنوایی یا شنوایی سنجی داریم؟

شنوایی یکی از حواس پنجگانه حیاتی انسان نقش اساسی در ارتباطات یادگیری تعاملات اجتماعی و لذت بردن از زندگی ایفا می کند. توانایی شنیدن اصوات محیط گفتگو با دیگران و درک اطلاعات شنیداری برای حفظ کیفیت زندگی و سلامت روان ضروری است. مشکلات شنوایی که به کم شنوایی یا افت شنوایی معروف هستند می توانند در هر سنی رخ دهند و تاثیرات عمیقی بر جنبه های مختلف زندگی فرد بگذارند. از این رو تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح مشکلات شنوایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اهمیت شنوایی و زمان مراجعه به متخصص

شنوایی سالم به ما امکان می دهد تا با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار کنیم از خطرات محیطی آگاه شویم و از تعاملات اجتماعی لذت ببریم. اختلالات شنوایی می توانند منجر به انزوای اجتماعی افسردگی مشکلات ارتباطی کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی و حتی افزایش خطر زوال عقل شوند. بنابراین توجه به سلامت شنوایی و مراجعه به متخصص در صورت بروز هرگونه علامت یا نگرانی گامی مهم در حفظ سلامت کلی بدن است. به طور کلی توصیه می شود در موارد زیر برای ارزیابی شنوایی به متخصص مراجعه کنید :

• مشکل در شنیدن مکالمات به خصوص در محیط های پر سر و صدا : اگر متوجه می شوید که برای شنیدن صحبت های دیگران به طور مکرر نیاز به درخواست تکرار دارید یا در محیط های شلوغ مانند رستوران ها یا مهمانی ها به سختی مکالمات را دنبال می کنید این می تواند نشانه اولیه کم شنوایی باشد.
• افزایش صدای تلویزیون یا رادیو : اگر اعضای خانواده یا همکاران شما از صدای بلند تلویزیون یا رادیو شکایت می کنند در حالی که شما احساس می کنید صدا برایتان مناسب است ممکن است دچار افت شنوایی شده باشید.
• مشکل در شنیدن صداهای زیر یا زنانه : کم شنوایی اغلب ابتدا صداهای فرکانس بالا را تحت تاثیر قرار می دهد. این صداها شامل صدای زنان و کودکان صدای پرندگان و صدای زنگ تلفن می شوند. اگر در شنیدن این صداها مشکل دارید ارزیابی شنوایی توصیه می شود.
• احساس زنگ زدن وزوز سوت کشیدن یا صداهای دیگر در گوش (وزوز گوش) : وزوز گوش می تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما یکی از شایع ترین آن ها مشکلات شنوایی است. اگر به طور مداوم یا متناوب دچار وزوز گوش می شوید باید شنوایی خود را بررسی کنید.
• سرگیجه یا عدم تعادل : گوش داخلی نقش مهمی در حفظ تعادل بدن دارد. برخی از اختلالات گوش داخلی می توانند منجر به سرگیجه و مشکلات تعادلی شوند. در صورت تجربه سرگیجه های مکرر یا عدم تعادل ارزیابی شنوایی و بررسی گوش داخلی ضروری است.
• سابقه قرار گرفتن در معرض صداهای بلند : افرادی که به طور منظم در محیط های پر سر و صدا کار می کنند (مانند کارخانه ها کارگاه ها فرودگاه ها کنسرت ها) یا از وسایل پر سر و صدا (مانند هدفون با صدای بلند ابزارآلات برقی) استفاده می کنند در معرض خطر کم شنوایی ناشی از صدا هستند. این افراد باید به طور منظم شنوایی خود را چک کنند.
• سابقه خانوادگی کم شنوایی : اگر سابقه کم شنوایی در خانواده شما وجود دارد احتمال ابتلا به این مشکل در شما نیز بیشتر است. انجام ارزیابی های دوره ای شنوایی در این افراد توصیه می شود.
• عفونت های مکرر گوش : عفونت های مکرر گوش به خصوص در کودکان می توانند به مرور زمان به ساختارهای گوش آسیب برسانند و منجر به کم شنوایی شوند. پیگیری و درمان مناسب عفونت های گوش و ارزیابی شنوایی پس از بهبودی ضروری است.
• مصرف داروهای اتوتوکسیک : برخی داروها به ویژه برخی آنتی بیوتیک ها داروهای شیمی درمانی و آسپرین با دوز بالا می توانند به گوش آسیب برسانند و باعث کم شنوایی شوند. اگر از این داروها استفاده می کنید لازم است در مورد بررسی شنوایی با پزشک خود مشورت کنید.
• تاخیر در گفتار و زبان در کودکان : در کودکان کم شنوایی می تواند تاثیر قابل توجهی بر رشد گفتار و زبان داشته باشد. اگر نگران رشد گفتار و زبان فرزند خود هستید ارزیابی شنوایی باید در اسرع وقت انجام شود.
• آزمایش غربالگری شنوایی نوزادان : بسیاری از بیمارستان ها و مراکز درمانی آزمایش غربالگری شنوایی را برای نوزادان تازه متولد شده انجام می دهند. این آزمایش به شناسایی زودهنگام کم شنوایی مادرزادی کمک می کند. اگر نوزاد شما در آزمایش غربالگری قبول نشده است پیگیری های تخصصی شنوایی ضروری است.
• تغییر ناگهانی در شنوایی : اگر به طور ناگهانی دچار کاهش شنوایی در یک یا هر دو گوش شده اید این یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و باید فورا به پزشک مراجعه کنید. کم شنوایی ناگهانی می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عفونت های ویروسی مشکلات عروقی یا بیماری های خودایمنی باشد و درمان سریع می تواند شانس بهبودی شنوایی را افزایش دهد.
• احساس پری یا گرفتگی در گوش : احساس پری یا گرفتگی در گوش به خصوص اگر با سایر علائم مانند درد گوش ترشح از گوش یا سرگیجه همراه باشد می تواند نشانه ای از مشکلات گوش میانی یا داخلی باشد و نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.

علائم و نشانه های مشکلات شنوایی

علائم و نشانه های مشکلات شنوایی می تواند متنوع باشد و بسته به نوع و شدت کم شنوایی متفاوت باشد. برخی از علائم شایع عبارتند از :

• مشکل در شنیدن مکالمات به ویژه در محیط های پر سر و صدا
• درخواست مکرر از دیگران برای تکرار صحبت هایشان
• افزایش صدای تلویزیون یا رادیو به حدی که برای دیگران آزاردهنده باشد
• مشکل در شنیدن صداهای زیر یا زنانه
• مشکل در درک گفتار به خصوص وقتی چند نفر همزمان صحبت می کنند
• احساس زنگ زدن وزوز سوت کشیدن یا صداهای دیگر در گوش (وزوز گوش)
• سرگیجه یا عدم تعادل
• خستگی یا کلافگی پس از مکالمه های طولانی
• اجتناب از موقعیت های اجتماعی به دلیل مشکلات شنوایی
• مشکل در شنیدن صدای تلفن یا زنگ در
• عدم درک شوخی ها یا ظرافت های کلامی
• مشکل در یادگیری و تمرکز به دلیل مشکلات شنوایی
• تاخیر در گفتار و زبان در کودکان
• عدم پاسخ به صداها در کودکان
• عقب ماندگی تحصیلی در کودکان

توجه داشته باشید که این علائم ممکن است به تدریج ظاهر شوند و در ابتدا خفیف باشند. بسیاری از افراد به مرور زمان به کم شنوایی خود عادت می کنند و ممکن است متوجه وخامت آن نشوند. به همین دلیل آگاهی از این علائم و مراجعه به متخصص در صورت مشاهده هر یک از آن ها بسیار مهم است.

روش های درمان مشکلات شنوایی

درمان مشکلات شنوایی بسته به نوع علت و شدت کم شنوایی متفاوت است. هدف اصلی درمان بهبود کیفیت شنوایی کاهش تاثیرات منفی کم شنوایی بر زندگی فرد و ارتقای کیفیت زندگی است. روش های درمانی مختلفی برای مشکلات شنوایی وجود دارد از جمله :

• سمعک (Hearing Aids) : سمعک رایج ترین و موثرترین روش درمان برای بسیاری از انواع کم شنوایی به ویژه کم شنوایی حسی-عصبی است. سمعک دستگاه الکترونیکی کوچکی است که پشت یا داخل گوش قرار می گیرد و صداها را تقویت می کند. سمعک های دیجیتال امروزی بسیار پیشرفته هستند و قابلیت تنظیم و برنامه ریزی دقیقی دارند تا نیازهای شنوایی هر فرد را به طور خاص برآورده کنند. انواع مختلفی از سمعک ها در بازار موجود است از جمله سمعک های پشت گوشی (BTE) سمعک های داخل گوشی (ITE) سمعک های داخل کانال گوش (ITC) سمعک های کاملاً داخل کانال گوش (CIC) و سمعک های رسیور در کانال (RIC). انتخاب نوع سمعک مناسب به عوامل مختلفی از جمله نوع و شدت کم شنوایی شکل و اندازه گوش سبک زندگی و ترجیحات فرد بستگی دارد.
• کاشت حلزون (Cochlear Implants) : کاشت حلزون یک روش جراحی برای درمان کم شنوایی شدید تا عمیق است که سمعک برای آن ها کارآمد نیست. کاشت حلزون شامل کاشت یک دستگاه الکترونیکی پیچیده در گوش داخلی است که مستقیماً عصب شنوایی را تحریک می کند. کاشت حلزون می تواند به افرادی که تقریباً ناشنوا هستند امکان شنیدن صداها و درک گفتار را بدهد.
• دارو درمانی : در برخی موارد کم شنوایی ناشی از بیماری های خاصی مانند عفونت های گوش میانی بیماری منییر یا نوریت عصب شنوایی است. در این موارد دارو درمانی ممکن است برای درمان بیماری زمینه ای و بهبود شنوایی موثر باشد.
• جراحی : در برخی موارد جراحی ممکن است برای درمان کم شنوایی ناشی از مشکلات گوش میانی مانند اتواسکلروز (سخت شدن استخوانچه های گوش میانی) یا پارگی پرده گوش لازم باشد.
• توانبخشی شنوایی (Auditory Rehabilitation) : توانبخشی شنوایی شامل مجموعه ای از خدمات و آموزش ها است که به افراد مبتلا به کم شنوایی کمک می کند تا با شرایط خود سازگار شوند و مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشند. توانبخشی شنوایی می تواند شامل گفتار درمانی آموزش لب خوانی استراتژی های ارتباطی مشاوره و آموزش استفاده از وسایل کمک شنوایی باشد.
• وسایل کمک شنوایی (Assistive Listening Devices – ALDs) : علاوه بر سمعک و کاشت حلزون وسایل کمک شنوایی دیگری نیز وجود دارند که می توانند به افراد مبتلا به کم شنوایی در موقعیت های خاص کمک کنند. این وسایل شامل سیستم های FM سیستم های مادون قرمز تلفن های تقویت شده زنگ های هشدار بصری و سیستم های هشدار لرزشی می شوند.

راهکارهای خانگی و اقدامات پیشگیرانه برای حفظ سلامت شنوایی

علاوه بر شنوایی سنجی اقدامات خانگی و پیشگیرانه ای نیز وجود دارد که می تواند به حفظ سلامت شنوایی و کاهش خطر کم شنوایی کمک کند :

• محافظت از گوش در برابر صداهای بلند : اجتناب از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند و استفاده از محافظ گوش (مانند گوش بند یا گوشی های صداگیر) در محیط های پر سر و صدا (مانند کارخانه ها کارگاه ها کنسرت ها مراسم عروسی ورزشگاه ها). همچنین از استفاده از هدفون با صدای بلند به ویژه برای مدت طولانی خودداری کنید. قانون ۶۰/۶۰ را رعایت کنید : بیش از ۶۰ دقیقه در روز با صدای بلندتر از ۶۰ درصد حداکثر صدای دستگاه به موسیقی گوش ندهید.
• کنترل صدای محیط : سعی کنید صدای محیط خانه و محل کار خود را کنترل کنید. از وسایل و تجهیزات کم صدا استفاده کنید.
• استراحت دادن به گوش : پس از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند به گوش های خود استراحت دهید و به محیط آرام بروید.
• مراقبت از سلامت عمومی : حفظ سلامت عمومی بدن با تغذیه سالم ورزش منظم کنترل فشار خون و قند خون ترک سیگار و الکل می تواند به حفظ سلامت شنوایی نیز کمک کند.
• جلوگیری از عفونت گوش : درمان سریع و مناسب عفونت های گوش به خصوص در کودکان می تواند از آسیب دائمی به گوش و کم شنوایی جلوگیری کند.
• تمیز کردن صحیح گوش : از تمیز کردن گوش با گوش پاک کن خودداری کنید. گوش به طور طبیعی جرم گوش را به بیرون می راند. در صورت تجمع جرم گوش و ایجاد مشکل به پزشک مراجعه کنید تا جرم گوش را به روش صحیح خارج کند.
• آزمایش شنوایی منظم : انجام آزمایش های دوره ای شنوایی به خصوص برای افراد بالای ۵۰ سال افرادی که سابقه قرار گرفتن در معرض صداهای بلند دارند و افرادی که سابقه خانوادگی کم شنوایی دارند می تواند به تشخیص زودهنگام کم شنوایی و شروع درمان به موقع کمک کند.

راهکارهای خانگی برای وزوز گوش :

در حالی که وزوز گوش معمولاً نیاز به ارزیابی و درمان تخصصی دارد برخی راهکارهای خانگی می توانند به کاهش شدت و آزاردهندگی آن کمک کنند :

• اجتناب از محرک ها : برخی عوامل مانند استرس کافئین الکل و نیکوتین می توانند وزوز گوش را تشدید کنند. شناسایی و اجتناب از این محرک ها می تواند مفید باشد.
• صدا درمانی (Sound Therapy) : استفاده از صداهای پس زمینه ملایم مانند صدای طبیعت صدای باران یا موسیقی آرام می تواند به پوشاندن وزوز گوش و کاهش توجه به آن کمک کند. دستگاه های مولد صدا (Sound Generators) یا اپلیکیشن های موبایل برای این منظور موجود هستند.
• مدیریت استرس : استرس و اضطراب می تواند وزوز گوش را بدتر کند. تکنیک های مدیریت استرس مانند مدیتیشن یوگا تنفس عمیق و ورزش منظم می تواند به کاهش وزوز گوش کمک کند.
• خواب کافی : کمبود خواب می تواند وزوز گوش را تشدید کند. سعی کنید به میزان کافی بخوابید و بهداشت خواب را رعایت کنید.
• تغییر سبک زندگی : تغییرات سبک زندگی سالم مانند تغذیه مناسب ورزش منظم و ترک سیگار و الکل می تواند به بهبود سلامت کلی بدن و کاهش وزوز گوش کمک کند.

نتیجه گیری

شنوایی گنجی ارزشمند است که باید از آن مراقبت کنیم. مشکلات شنوایی می توانند تاثیرات گسترده ای بر زندگی فرد داشته باشند اما با تشخیص زودهنگام درمان مناسب و اقدامات پیشگیرانه می توان از بسیاری از این تاثیرات جلوگیری کرد. توجه به علائم هشداردهنده مراجعه به متخصص شنوایی شناس در صورت نیاز انجام آزمایش های دوره ای شنوایی و رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه گام های مهمی در حفظ سلامت شنوایی و ارتقای کیفیت زندگی هستند. به یاد داشته باشید که شنوایی سالم کلید ارتباط موثر تعاملات اجتماعی لذت بخش و زندگی با کیفیت تر است. سمعک ترنم در این زمینه میتواند به شما کمک شایانی کند. 

پرسش های متداول (FAQ)

۱. آیا کم شنوایی فقط برای افراد مسن است؟

خیر کم شنوایی می تواند در هر سنی رخ دهد از نوزادی تا سالمندی. اگرچه کم شنوایی مرتبط با افزایش سن (پیر گوشی) شایع ترین نوع کم شنوایی است اما عوامل دیگری مانند قرار گرفتن در معرض صداهای بلند عفونت های گوش بیماری های ژنتیکی و برخی داروها نیز می توانند باعث کم شنوایی در افراد جوان تر شوند.

۲. آیا سمعک ها فقط برای افراد با کم شنوایی شدید هستند؟

خیر سمعک ها می توانند برای انواع مختلف کم شنوایی از خفیف تا شدید مفید باشند. تصمیم گیری در مورد استفاده از سمعک بر اساس نوع و شدت کم شنوایی نیازهای ارتباطی فرد و توصیه های متخصص شنوایی شناس انجام می شود. حتی افراد با کم شنوایی خفیف نیز ممکن است از سمعک بهره مند شوند به خصوص اگر در محیط های پر سر و صدا مشکل شنوایی داشته باشند.

۳. آیا وزوز گوش همیشه نشانه کم شنوایی است؟

نه لزوماً وزوز گوش می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و همیشه به معنای کم شنوایی نیست. با این حال وزوز گوش یکی از علائم شایع کم شنوایی است و در بسیاری از موارد با مشکلات شنوایی همراه است. در صورت تجربه وزوز گوش ارزیابی شنوایی برای بررسی احتمال وجود کم شنوایی و سایر علل احتمالی وزوز گوش توصیه می شود.