وقتی چین دوباره ایران را غافلگیر می کند/ دلایل همسویی پکن با ابوظبی بر سر جزایر سه گانه

رسول سلیمی: آنچه تاکنون توانسته امارات را در جلب نظر روسیه و چین به عنوان دو عضو موثر شورای امنیت موفق کند، عدم توجه ایران به پیامدهای بلند مدت چنین سیاست هایی از سوی دوستان فعلی ایران است. اگرچه ایران در شرایط فعلی به دلیل برتری قدرت نظامی و دسترسی به منابع نفتی، بی نیاز از هرگونه مذاکره برای رفع مناقشات حقوقی است اما حرکت گام به گام امارات در تثبیت مناقشه حقوقی و سپس پیگیری حق خود بر جزایر سه گانه، ایران را در آینده ای دور که متاثر از شرایطی غیرقابل پیشبینی در وضعیت شکننده قرار دهد، پیمان های حقوقی فعلی را بر آیندگان تحمیل خواهد کرد.

موضوعی که می توان از هم اکنون نشانه های قدرت اقتصادی و سیاسی کشورهای عربی را نسبت به ایران در تحریم مشاهده کرد. چه آنکه سفر شیخ محمد بن زاید آل نهیان، پادشاه امارات به چین، نشان دهنده پیشرفت کیفی در روند روابط تاریخی دو کشور بود. دو کشور روابط نزدیکی در سطوح مختلف دارند که در گفتگوهای جاری بین دو طرف، دیدارهای بالاترین سطوح بین دو کشور و نشست های وزیران دولتی در حال انجام است، به گونه ای که نشان دهنده علاقه زیاد بین آن ها به توسعه روابط دوجانبه است.

اگرچه روابط امارات و چین تاریخی و ریشه دار است و سفر مرحوم شیخ زاید بن سلطان آل نهیان به چین در ماه می 1990 اولین سفر در نوع خود توسط رییس یکی از کشورهای حاشیه خلیج عربی به چین بود که پس از سفر یانگ شانگکون رییس جمهور فقید چین به امارات در دسامبر 1989 انجام شد.

دیدارهای رسمی مبادله شده بین رهبران دو کشور به تحکیم روابط دوجانبه بین آن ها و سوق دادن آن ها به سمت توسعه بیشتر کمک کرد، از جمله سفر شی جین پینگ رییس جمهور چین به امارات در سال 2018 و همچنین سفر شیخ محمد بن زاید آل نهیان به جمهوری خلق چین در ژوییه 2019 که مرحله جدید و محوری در مشارکت استراتژیک بین دو کشور رقم زد.

این همان دیپلماسی است که ایران را در وضعیت شکننده قرار داده و از تعامل با بازیگران رقیب محروم کرده است. به عبارت دیگر ایران بر خلاف امارات که روابط پیچیده خود را با غرب و شرق حفظ کرده و در تلاشی گام به گام در حال انعقاد یک پیمان حقوقی متشکل از اعضای شرقی و غربی شورای امنیت برای به رسمیت شناختن مناقشه بر سر جزایر سه گانه است، ایران صرفا با تکیه بر تیوری سنتی و منفعل حسن هم جواری و روابط سنتی ایران و امارات به دنبال اعمال حق تمامیت ارضی خود بر جزایر سه گانه است. چه آنکه عراق دوره صدام نیز در وضعیتی که ایران(بعد از انقلاب57) از حیث سیاسی شکننده بود، جنگ هشت ساله را بر ایرانی که در زمان پهلوی با آن مناقشه حقوقی بر سر خرمشهر داشت، تحمیل کرد.

تقابل رویکرد سنتی و مدرن ایران و امارات

برای فهم این وضعیت پارادوکس نما باید از یک مفهوم جدید به عنوان نظم چندهمسویی Multialigned استفاده کرد. بر اساس این نظم، قدرت های منطقه مایل هستند همزمان با چند بازیگر رقیب کار کنند. زیرا می خواهند مزیت سیاسی، نظامی و امنیتی خود را افزون کنند. این مفهوم همچنین بیان می کند که عصر اتحادها، ایتلاف ها و بلوک بندی های پایدار، گذشته و امکان برقراری این بلوک بندی های پایدار و شراکت های انحصاری دیگر وجود ندارد. نمونه آن همین رفتار چین با ایران است که منافع سرزمینی و حیاتی متحد خود را نادیده گرفته است. در این نظم بده بستان محور و معامله محور، روابط بسیار کوتاه مدت و فارغ از مباحث ایدیولوژیک است.

در توصیف برنامه امارات که بر خلاف رویکردهای ایران در تحریم در حال اجرا است، حجم تجارت خارجی غیرنفتی امارات با چین طی سال گذشته با رشد 4.2 درصدی نسبت به سال 2022 به 296 میلیارد درهم معادل (81 میلیارد دلار) رسید. بدین ترتیب چین جایگاه اول امارات را به عنوان شریک تجاری خود در تجارت غیرنفتی در سال 2023، که 12 درصد از این تجارت را به خود اختصاص داده حفظ کرده است.

چین از نظر واردات از امارات، با سهم 18 درصدی در صادرات غیرنفتی رتبه اول و در صادرات مجدد با سهم 4 درصدی در رتبه هشتم قرار دارد. در طول سال 2023، امارات متحده عربی اولین شریک تجاری عرب با سهم 30 درصدی بوده است.

از سوی دیگر مجموع جریان سرمایه گذاری امارات متحده عربی در چین بین سال های 2003 تا 2023 به حدود 11.9 میلیارد دلار آمریکا رسید که شامل چندین بخش، به ویژه ارتباطات، انرژی های تجدیدپذیر، حمل و نقل و ذخیره سازی، هتل ها و گردشگری و لاستیک بود، در حالی که جریان سرمایه گذاری چین در امارات متحده عربی بالغ بر 7.7 میلیارد دلار در مدت مشابه رسیده است.

کمربند و جاده امارات متحده عربی با پتانسیل توسعه، موقعیت استراتژیک و نقش اقتصادی پیشرو خود در منطقه، شرکت کننده فعالی در طرح کمربند و جاده است که توسط رییس جمهور چین شی جین پینگ در سال 2013 راه اندازی شد، به ویژه که این ابتکار بر نقش محوری امارات در تجارت بین الملل و در راستای مسیرهای توسعه یکصدمین ساله امارات متحده عربی و همچنین نقش ابتکار عمل در حمایت از جنبش صادرات مجدد است که رکن اساسی تجارت غیرنفتی امارات با کشورهای سراسر جهان را تشکیل می دهد

بخش گردشگری نیز یکی از مهم ترین بخش ها در روابط اقتصادی مشترک دو کشور است، به طوری که تعداد کل گردشگران چینی در ده ماهه نخست سال 2023 به بیش از یک میلیون بازدیدکننده رسید و تعداد چینی ها در امارات به رقمی در حدود 350 هزار نفر رسید.

تعداد پروازهای بین دو کشور در ماه از طریق خطوط هوایی ملی امارات به بیش از 210 پرواز رسید. در سال 2015، دو کشور یادداشت تفاهمی برای همکاری در زمینه آموزش عالی به منظور تشویق همکاری در زمینه های علمی، تضمین کیفیت آموزش بین موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقات علمی در دو کشور و همچنین تبادل بورسیه های دانشگاهی امضا کردند.

سال 2019 شاهد راه اندازی «پروژه آموزش زبان چینی در 200 مدرسه» در امارات بود که تا به امروز بیش از 71000 دانش آموز را در 171 مدرسه در امارات جذب کرده، که نشان از علاقه شدید دانش آموزان اماراتی در یادگیری زبان چینی به عنوان پلی برای ارتباطات فرهنگی و انسانی بین دو کشور است.

آیندگان متضرر از رویکرد منفعلانه ایران در تحریم

بنابراین بر اساس اظهارات رسمی رهبران هر دو کشور باید گفت در دهه آینده روابط فی مابین آنها در کلیه زمینه ها رشد کند و احتمالاً در تمام بخش های اقتصاد امارات و همچنین در حوزه های دیپلماتیک، سیاسی و امنیتی گسترش خواهد یافت. مسلماً «محور آسیایی» امارات متحده عربی از همسایگانش جامع تر است، زیرا نه تنها روابط نزدیکی با چین برقرار کرده است بلکه در ایجاد روابط اقتصادی و دیپلماتیک-امنیتی قوی با هند، ژاپن و جمهوری کره – سه دموکراسی آسیایی که بلاک چین خود را تشکیل داده اند، تلاش نموده است.

روابط با هند به ویژه به عنوان جامع ترین رابطه قابل توجه است. هند نه تنها یک شریک بزرگ اقتصادی با حضور جمعیتی بزرگ در امارات است، بلکه یک شریک امنیتی برای ابوظبی می باشد. علاوه بر این، هند مایل است روابط خوب خود را با امارات متحده عربی و اسراییل ایجاد کند تا پروژه جایگزین خود را برای اتصال اقتصادهای اقیانوس هند به اروپا ایجاد کند.

تاکنون، پکن و دهلی نو استراتژی چندجانبه امارات متحده عربی را پذیرفته اند و تا زمانی که هند و چین هر دو از شراکت با امارات متحده عربی بهره مند شوند، بعید است که این کشور را درگیر مشکلات دوجانبه خود کنند.

ناظران سیاسی معتقدند ایران بدون تنش زدایی از روابط خارجی با کشورها نمی تواند در مناقشات حقوقی دست بالا را داشته باشد و رقبای ایران با درک مزیت های تحریم ایران، تلاش می کنند پیمان های اقتصادی خود با رقبای ایران را برای استمرار تضعیف ایران تا نقطه شکنندگی در آینده ای دور ادامه دهند. آینده ای دوری که در آن پیامدهای انفعال تنش زای فعلی ایران هزینه های سنگینی را بر آیندگان تحمیل خواهد کرد. مانند آنچه در جنگ هشت ساله رخ داد.

311213