چرا پنجاه سال پس آخرین گام های انسان بر ماه، بشر بار دیگر باز می گردد؟

هدف از پرتاب آرتمیس 1 ناسا احیای روح آپولو پس از گذشت نیم قرن بعد از خروج ناسا از سطح ماه است. علم چه نقشی در این رخداد دارد؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری جیرو، به نقل از نیچر، در دسامبر 1972، یوجین سرنان (Eugene Cernan)، فرماندۀ آپولو 17، هنگام آماده شدن برای ترک ماه، سخنان دردناکی را بیان کرد که نشان از پایان ماموریت های آپولو داشت. این لحظه تاریخی، پس از پیاده روی نمادین نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong) بر ماه، نماد فصل مهمی در کاوش های فضایی انسان بود. علیرغم همۀ دستاوردهای آپولو، اکتشافات فضایی پس از آن دوران به مدار پایینی زمین محدود شد و آپولو 17 آخرین ماموریتی بود که در آن انسان ها پا به دنیای بیگانه گذاشتند.
بگذارید به زمان حال بازگردیم، جایی که ماموریت آرتمیس1 ناسا نشانه ای است از تمرکز دوباره بر اکتشاف ماه و همۀ اینها یادآور دوران آپولو است. ماموریت سرنان و هریسون اشمیت (Harrison Schmitt) زمین شناس به دره تایوروس-لیترو (Taurus-Littrow) با اهداف شخصی و علمی آغاز شد. تخصص اشمیت به عنوان یک زمین شناس، پتانسیل کاوشگران را برای دستیابی به یافته های ارزشمند دربارۀ تاریخ زمین شناسی ماه برجسته کرد که به خاطر فعالیت های تکتونیک اندک از زمین ما متفاوت است.

سرنان و اشمیت در طول اقامت خود، دره تایوروس-لیترو را به طور کامل کاوش کردند، سنگ های بسیاری جمع آوری کردند و آزمایش هایی فراوانی انجام دادند. فعالیت های آن ها، از جمله راندن یک ماه نورد و جمع آوری نمونه های سنگ، کمک قابل توجهی به درک ما از ماه کرد. ماموریت آنها با پخش زندۀ بازگشت آنها و نصب یک پلاک یادبود به پایان رسید. این پلاک نشانی است از تکمیل نخستین ماموریت اکتشافی بشر در ماه است.
میراث ماندگار آپولو 17 گواهی بر نبوغ و اکتشاف انسان است. با آغاز ماموریت های جدید در ماه، روحیه اکتشاف و تحقیق علمی که ویژگی دوران آپولو بود، دوباره شعله ور می شود و امیدی برای پیشرفت هایی بیشتر در حوزۀ اکتشافات فضایی را در آینده ایجاد می کند.
رانه های سیاسی
برنامه آپولو اساساً انگیزه هایی سیاسی داشت. این امر از سخنرانی جان اف کندی رییس جمهور ایالات متحده در سال 1962 آشکار بود. کندی وعدۀ داده بود که تا پایان دهۀ 1960 ماموریت ماه را به انجام برساند. آپولو که در ابتدا یک پروژۀ ژیوپلیتیکی شکوهمند بود، پاسخی بود به پیشرفت های اتحاد جماهیر شوروی در مسابقۀ فضایی. پس از انفجار مخزن اکسیژن آپولو 13 در سال 1970 پروژۀ آپولو با توقف ناگهانی مواجه شد و در نهایت همین امر به لغو ماموریت های پس از آپولو 17 انجامید.
ناسا تمرکز خود را به مدارهای پایینی جو زمین معطوف کرد. با این حال، ناسا در سال 1973 ایستگاه فضایی اسکای لَب (Skylab) را به مدار زمین پرتاب کرد و برنامۀ شاتل فضایی را آغاز کرد. منابع و توجه به حضور دایمی انسان در مجاورت زمین معطوف شد که نماد همکاری های دوران جنگ سرد است. در سال 1975، هنگامی که یک ماژول آپولوی ایالات متحده به سفینۀ سایوز (Soyuz) شوروی متصل شد، همگان آن را به دست دادن نمادین در فضا تشبیه کردند. همین واقعه در نهایت منجر به پرتاب ایستگاه فضایی بین المللی در سال 1998 شد که نشان دهندۀ همکاری های مداوم دو کشور بود.
علیرغم رویاهای همیشگی ایالات متحده دربارۀ اکتشاف در اعماق فضا، تلاش برای بازگشت به ماه و سرمایه گذاری برای سفر به مریخ به دلیل کاهش حمایت سیاسی قطع شد. در سال 2017، در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، طرح جدیدی برای بازگرداندن فضانوردان به ماه طراحی شد که نام آرتمیس بر آن گذاشته شد. در دوران رییس جمهور جو بایدن این طرح در سال 2021 ادامه یافت. این تلاش ها نشانه ای هستند از ماهیت درهم تنیدۀ اکتشافات فضایی و سیاست که در طول دهه ها ادامه داشته است و بسته به جاه طلبی های فضایی ایالات متحده، پیشرفت ها و وقفه هایی داشته است.

علم و استراتژی
هدف از افزایش علاقۀ دوباره به بازگشت به ماه ترکیبی از عوامل علمی، فناوری و ژیوپلیتیکی است. اکتشافات علمی در دهه 1990 وجود آب یخ زده در سطح ماه را آشکار کرد و بینش هایی را در مورد تاریخچۀ منظومه شمسی و منابع بالقوه برای پایگاه های آینده در ماه ارایه داد. با این حال، انگیزه های اصلی در پس ابتکاراتی مثل آرتمیس، ریشه در فناوری و سیاست دارد. برنامۀ آرتمیس، با هزینۀ تخمینی 93 میلیارد دلار تا سال 2025، به دلیل افزایش بودجه و مشارکت شرکت های خصوصی مانند اسپیس اکس (SpaceX)، از حمایت کنگره برخوردار شده است.
پیشرفت های چین در فضا، از جمله برنامه ریزی برای ماموریت بر سطح ماه، حس رقابتی را دوباره زنده کرده که یادآور دوران مسابقه فضایی است. پیامدهای ژیوپلیتیکی جاه طلبی های فضایی چین، ایالات متحده را بر آن داشته تا بار دیگر اکتشافات فضایی را همچون نوعی بیانیۀ استراتژیک ببیند. هرچند آرتمیس نیز به دلیل رویکرد سیاسی و رقابتی خود و عدم سرمایه گذاری در اکتشافات فضایی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، با انتقاداتی مواجه بوده است، اما راه اندازی موفقیت آمیز ماموریت آرتمیس1 در ماه نوامبر این برنامه را دوباره تقویت کرده. این ماموریت توانست کپسول بدون خدمۀ اوریون را در مدار ماه آزمایش کند و راه را برای سرنشینانی که در ماموریت های آتی عازم فضا می شوند هموار کرد.
با اینکه دربارۀ اهداف این برنامه نظرات متفاوتی وجود دارد، اما باید اذعان کرد که آرتمیس گام مهمی به سمت اکتشاف فضایی است. هدف ماموریت های آتی آرتمیس فرود فضانوردان روی ماه، از جمله اولین زن و فرد رنگین پوست، یک نقطه عطف تاریخی محسوب می شود. هرچند بشر پس از نیم قرن به ماه بازگشته است، پخش زنده از مدار ماه و چشم انداز زمین از اعماق فضا می تواند یادآور به هم پیوستگی و شکنندگی ما و سیاره مان در این کهکشان وسیع باشد.