مهریه شرعی چقدر است و بر چه اساسی تعیین می شود؟

مهریه به عنوان یکی از ارکان مالی عقد نکاح در نظام حقوقی ایران جایگاه ویژه ای دارد و از منظر شرع اسلام و قانون مدنی حقوق و تکالیف مشخصی را برای زوجین ایجاد می کند. مهریه که در زبان فارسی با واژه کهن تر «کابین» نیز شناخته می شود به مالی گفته می شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح اسلامی به زن خود می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. درک صحیح مفهوم انواع مبانی تعیین و نحوه مطالبه مهریه برای حفظ حقوق طرفین و پیشگیری از اختلافات آتی ضروری است.

وکیل خانواده یکی از مهم‌ترین مشاوران حقوقی است که در زمینه مسائل خانوادگی از جمله طلاق حضانت فرزندان ارث و مسائل مالی مرتبط با خانواده فعالیت می‌کند. داشتن وکیل خانواده می‌تواند در حل مشکلات حقوقی خانواده‌ها کمک زیادی کند و مسیر قانونی را برای آنها هموار سازد. این وکیل با تکیه بر دانش خود از قوانین مربوط به خانواده می‌تواند بهترین راهکارها را برای موکلان خود پیشنهاد دهد.

تعریف مهریه و جایگاه آن در حقوق ایران

مهریه یا صداق به مالی اطلاق می شود که به مناسبت عقد نکاح مرد ملزم به پرداخت آن به زن می گردد. مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران «به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید». این ماده به صراحت مالکیت زن بر مهریه را از لحظه انعقاد عقد تثبیت می کند. مهریه نه تنها یک هدیه یا پیشکش بلکه یک حق قانونی و شرعی برای زن محسوب می شود که دارای ضمانت اجراهای قانونی است. اهمیت مهریه در نظام حقوقی ایران به حدی است که حتی عدم تعیین آن در عقد دائم موجب بطلان عقد نمی شود بلکه در این حالت در صورت وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل خواهد بود (ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی). اما در عقد موقت (صیغه) تعیین مهریه شرط صحت عقد است و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد می شود (ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی).

مبانی شرعی و قانونی تعیین مهریه

تعیین مهریه در حقوق ایران ریشه در مبانی شرعی (فقه امامیه) و قوانین مدنی دارد.
• مبانی شرعی : در قرآن کریم و روایات اسلامی بر لزوم پرداخت مهریه به زن تأکید شده است. مهریه به عنوان «نحله» (هدیه و بخشش) و «صداق» (نشانه صداقت مرد در علاقه به همسر) معرفی شده است. آیه ۴ سوره نساء می فرماید : «و آتوا النساء صدقاتهن نحلة…» (و مهرهای زنان را به عنوان هدیه ای [از روی طیب نفس] به آنان بدهید). هرچند در اسلام بر تعیین مهریه معقول و متناسب با توان مرد و پرهیز از مهریه های سنگین تأکید شده است اما سقفی برای میزان آن تعیین نشده است.
• مبانی قانونی : قانون مدنی ایران در مواد ۱۰۷۸ الی ۱۱۰۱ به تفصیل به مقررات مهریه پرداخته است. ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد : «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است». این ماده اصل آزادی قراردادی و توافق طرفین را مبنای تعیین میزان مهریه قرار می دهد. فلذا هر میزان مهریه ای که با توافق زوجین تعیین شود معتبر است مشروط بر اینکه شرایط صحت مهریه را دارا باشد.

انواع مهریه : عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه از حیث زمان و نحوه پرداخت به دو نوع اصلی تقسیم می شود که درک تفاوت آن ها بسیار حائز اهمیت است : 
1. مهریه عندالمطالبه (حالّ) : در این نوع مهریه زن به محض انعقاد عقد نکاح مالک تمام مهریه می شود و هر زمان که اراده کند می تواند آن را از شوهر مطالبه نماید. مرد نیز مکلف به پرداخت فوری آن است مگر اینکه عدم توانایی مالی خود (اعسار) را اثبات کند و دادگاه حکم به تقسیط مهریه دهد. در مهریه عندالمطالبه زن می تواند از حق حبس استفاده کند؛ یعنی تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده از تمکین (ایفای وظایف زناشویی خاص) در برابر شوهر خودداری کند (ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی) مشروط بر اینکه قبل از دریافت مهریه به اختیار خود تمکین نکرده باشد (ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی).
2. مهریه عندالاستطاعه : در این حالت تعهد مرد به پرداخت مهریه مشروط به داشتن توانایی مالی (استطاعت) اوست. زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت کند شوهر توانایی مالی پرداخت آن را دارد. بار اثبات استطاعت مالی مرد بر عهده زن است. در این نوع مهریه اصولاً حق حبس برای زن وجود ندارد و امکان صدور حکم جلب برای مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه (جز در موارد خاص اثبات استطاعت و امتناع از پرداخت) وجود ندارد.
تفاوت کلیدی : اصلی ترین تفاوت در زمان قابلیت مطالبه و تکلیف به پرداخت و ضمانت اجراهای قانونی (مانند امکان حبس) است. در مهریه عندالمطالبه اصل بر پرداخت فوری است و مرد باید ناتوانی خود را اثبات کند اما در عندالاستطاعه اصل بر عدم پرداخت است تا زمانی که زن توانایی مالی مرد را اثبات کند.

مهریه شرعی چیست؟ آیا سقفی برای آن وجود دارد؟

اصطلاح “مهریه شرعی” در قانون مدنی ایران به عنوان یک نوع خاص از مهریه با مبلغ مشخص تعریف نشده است. قانوناً هر مهریه ای که با تراضی طرفین تعیین شود و شرایط صحت (مالیت داشتن قابل تملک بودن معلوم و معین بودن مقدور التسلیم بودن و مشروع بودن) را داشته باشد معتبر است و از نظر قانونی لازم الاجراست.
در عرف و متون دینی گاهی از “مهرالسنه” یاد می شود که به میزان مهریه حضرت فاطمه (س) (معادل ۵۰۰ درهم نقره) اشاره دارد و به عنوان مهریه ای متعارف و مورد توصیه در اسلام مطرح می شود. اما این مبلغ یک حداقل یا حداکثر شرعی یا قانونی الزامی برای مهریه در عقد نکاح محسوب نمی شود.
نکته مهم در مورد سقف مهریه : قانون مدنی ایران هیچ سقفی (حداکثر) برای میزان مهریه ای که زوجین می توانند توافق کنند تعیین نکرده است. به موجب ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی تعیین مقدار مهریه منوط به توافق طرفین است. اما قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ در ماده ۲۲ یک محدودیت در ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای مهریه ایجاد کرده است : 
• تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن : در صورت امتناع زوج از پرداخت و اثبات توانایی مالی وی توسط زوجه یا عدم اثبات اعسار توسط زوج امکان صدور حکم جلب و حبس زوج وجود دارد (مطابق ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی). هرچند رویه فعلی دادگاه ها عمدتاً به سمت عدم صدور حکم جلب برای مهریه گرایش دارد مگر در شرایط خاص.
• مازاد بر ۱۱۰ سکه : مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه همچنان معتبر و قابل مطالبه است اما وصول آن صرفاً منوط به اثبات توانایی مالی (ملاءت) زوج توسط زوجه است و عدم پرداخت آن مشمول ضمانت اجرای حبس نمی شود.
فلذا ۱۱۰ سکه سقف قانونی مهریه نیست بلکه سقف اعمال ضمانت اجرای حبس برای عدم پرداخت آن است. اخیراً طرح هایی در مجلس شورای اسلامی برای کاهش این سقف به ۱۴ سکه مطرح شده است اما تا زمان تصویب نهایی و تبدیل شدن به قانون ملاک همان ۱۱۰ سکه است.

نقش قانونگذار در تعیین و تعدیل مهریه

قانونگذار ضمن احترام به اصل توافق طرفین در تعیین مهریه نقش مهمی در موارد زیر ایفا می کند : 
1. تعیین شرایط صحت مهریه : ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی مقرر می دارد : «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد». مواد بعدی نیز به لزوم معلوم و معین بودن مقدور التسلیم بودن و مشروعیت مهریه اشاره دارند.
2. تعیین تکلیف در صورت عدم ذکر مهریه : ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی تکلیف مهرالمثل (در صورت نزدیکی) یا مهرالمتعه (در صورت طلاق قبل از نزدیکی و عدم تعیین مهر) را مشخص کرده است.
3. نحوه محاسبه مهریه وجه رایج : تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مقرر می دارد که چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند. این امر برای حفظ ارزش پول مهریه در طول زمان است.
4. محدودیت ضمانت اجرا : همانطور که ذکر شد ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده با تعیین سقف ۱۱۰ سکه برای اعمال ضمانت اجرای حبس در نحوه اجرای تعهدات مهریه دخالت کرده است.
5. امکان طرح دعوای اعسار و تقسیط : قانونگذار به زوجی که توانایی پرداخت یکجای مهریه (خصوصاً عندالمطالبه) را ندارد اجازه داده است با اثبات اعسار (ناتوانی مالی) تقاضای تقسیط (قسط بندی) مهریه را از دادگاه بنماید.
ضمانت اجراهای قانونی برای وصول مهریه
زوجه برای وصول مهریه خود از ابزارها و ضمانت اجراهای قانونی مختلفی می تواند استفاده کند : 
1. مطالبه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد رسمی : از آنجایی که سند ازدواج یک سند رسمی لازم الاجرا است زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده درخواست صدور اجرائیه برای وصول مهریه کند. اداره اجرای ثبت پس از ابلاغ اجرائیه به زوج و عدم پرداخت اقدام به شناسایی و توقیف اموال زوج (به جز مستثنیات دین مانند خانه مسکونی در حد شان و ابزار کار) و فروش آن ها از طریق مزایده برای پرداخت مهریه می کند. این روش معمولاً سریع تر از اقدام از طریق دادگاه است.
2. مطالبه از طریق دادگاه خانواده : زوجه می تواند با تنظیم و تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده اقدام کند. پس از رسیدگی و صدور حکم قطعی به نفع زوجه پرونده به واحد اجرای احکام مدنی ارسال می شود تا مراحل توقیف اموال و وصول مهریه طی شود.
3. ممنوع الخروج کردن زوج : یکی از ابزارهای فشار برای پرداخت مهریه درخواست ممنوع الخروجی زوج از طریق اجرای ثبت یا اجرای احکام دادگستری است.
4. حکم جلب (حبس) : صرفاً در مورد مهریه عندالمطالبه و تا سقف ۱۱۰ سکه (یا معادل آن) و در صورت عدم پرداخت توسط زوج با وجود توانایی مالی یا عدم ارائه دادخواست اعسار یا رد اعسار وی زوجه می تواند درخواست صدور حکم جلب زوج را بنماید. (مستند به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده). لازم به ذکر است که رویه کنونی محاکم غالباً صدور حکم جلب را محدود کرده و بیشتر به سمت تقسیط مهریه گرایش دارد.
5. ضمانت شخص ثالث : ممکن است در زمان عقد یا پس از آن شخص ثالثی (مانند پدر زوج) پرداخت مهریه را ضمانت کند. در این صورت زوجه می تواند علاوه بر زوج به ضامن نیز برای وصول مهریه مراجعه کند (ماده ۶۸۴ قانون مدنی).

شرایط مهریه معتبر از منظر قانون

برای اینکه مهریه تعیین شده از نظر قانونی صحیح و قابل مطالبه باشد باید دارای شرایط زیر باشد (مستفاد از مواد ۱۰۷۸ تا ۱۰۸۰ قانون مدنی) : 
1. مالیت داشتن (Possessing Financial Value) : مهریه باید ارزش مالی و اقتصادی داشته باشد و قابل داد و ستد باشد. مواردی که شرعاً یا قانوناً مالیت ندارند (مانند مواد مخدر مشروبات الکلی برای مسلمانان یا امور غیرعقلایی مثل یک کیلو بال پشه) نمی توانند مهریه باشند.
2. قابل تملک بودن (Capable of Being Owned) : مهریه باید چیزی باشد که قابلیت مالکیت خصوصی را داشته باشد. اموال عمومی یا موقوفات نمی توانند مهریه قرار گیرند.
3. معلوم و معین بودن (Being Known and Specified) : مقدار جنس و وصف مهریه باید کاملاً مشخص باشد و ابهامی نداشته باشد. اگر مهریه مبهم باشد (مثلاً “یک خانه” بدون تعیین مشخصات) ممکن است باطل تلقی شده و مهرالمثل جایگزین شود.
4. مقدور التسلیم بودن (Being Deliverable) : زوج باید توانایی تسلیم و ارائه مهریه را داشته باشد. تعهد به امری غیرممکن (مثلاً آوردن ستاره ای از آسمان) باطل است.
5. مشروع بودن (Being Lawful/Legitimate) : منفعت عقلایی و مشروع داشتن مهریه ضروری است. تعیین چیزی که مخالف قانون یا شرع باشد (مثلاً انجام یک فعل مجرمانه) به عنوان مهریه باطل است.
مهریه می تواند عین معین (مانند این آپارتمان مشخص) کلی در معین (مانند ۱۰ سکه از این ۲۰ سکه موجود) کلی فی الذمه (مانند ۱۰۰ سکه بهار آزادی) منفعت (مانند سکونت در یک خانه برای مدت معین) یا انجام عمل (مانند آموزش یک مهارت یا ساختن یک خانه) باشد.
مفاهیم کلیدی حقوقی مرتبط با مهریه
درک برخی مفاهیم حقوقی برای فهم بهتر مبحث مهریه ضروری است : 
• عقد لازم (Binding Contract) : عقد نکاح (دائم) یک عقد لازم است به این معنی که جز در موارد قانونی (مانند طلاق یا فسخ نکاح) قابل انحلال یک طرفه نیست. تعهدات ناشی از آن از جمله تعهد به پرداخت مهریه نیز لازم الاجرا هستند.
• مالکیت زوجه بر مهریه : همانطور که در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی آمده زن به محض عقد مالک مهریه می شود. اما استقرار کامل این مالکیت (یعنی حق مطالبه تمام مهریه) منوط به وقوع نزدیکی (دخول) است. مطابق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی «هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهریه خواهد بود…». اگر طلاق پس از نزدیکی باشد زن مستحق تمام مهریه است.
• اهلیت قانونی (Legal Capacity) : طرفین عقد نکاح (زوجین) باید برای انعقاد عقد و تعیین مهریه دارای اهلیت قانونی (بلوغ عقل و رشد) باشند.
• مسئولیت مدنی (Civil Liability) : تعهد زوج به پرداخت مهریه یک مسئولیت مدنی و دینی (بدهی) است. عدم ایفای این تعهد می تواند منجر به مسئولیت های قانونی و اجرایی شود.
• ضمانت اجرا (Enforcement Mechanism) : ابزارهایی که قانون برای وادار کردن متعهد (زوج) به انجام تعهدش (پرداخت مهریه) پیش بینی کرده است مانند توقیف اموال ممنوع الخروجی و در شرایط خاص حبس.
• اعسار (Insolvency) : ناتوانی مالی محکوم علیه (در اینجا زوج) از پرداخت یکجای بدهی (مهریه). اثبات اعسار می تواند منجر به تقسیط بدهی یا مهلت برای پرداخت شود.
• مستثنیات دین (Exemptions from Debt Execution) : اموالی از بدهکار که قانوناً قابل توقیف برای پرداخت بدهی نیستند مانند مسکن متعارف اثاثیه ضروری زندگی و ابزار کار (ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی).
مراحل قانونی مطالبه مهریه
زوجه برای مطالبه مهریه خود می تواند یکی از دو مسیر اصلی زیر را انتخاب کند یا در مواردی هر دو را به ترتیب طی نماید : 
الف) مطالبه از طریق اجرای ثبت : 
1. مراجعه به دفتر ازدواج : زوجه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده مراجعه می کند.
2. درخواست صدور اجرائیه : فرم درخواست صدور اجرائیه برای مهریه تکمیل می شود.
3. صدور و ابلاغ اجرائیه : دفترخانه اجرائیه را صادر و از طریق اداره ثبت اسناد و املاک محل به زوج ابلاغ می کند. زوج ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ مهلت دارد تا مهریه را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت آن با زوجه توافق کند.
4. معرفی اموال و توقیف : در صورت عدم پرداخت زوجه اموال زوج (اعم از منقول و غیرمنقول حساب های بانکی حقوق دریافتی از ادارات) را به اجرای ثبت معرفی می کند.
5. استعلام و توقیف : اجرای ثبت از مراجع مربوطه (مانند بانک مرکزی اداره ثبت املاک پلیس راهور) استعلام کرده و اموال شناسایی شده را توقیف می کند.
6. مزایده و پرداخت : اموال توقیف شده (به جز مستثنیات دین) از طریق مزایده به فروش رفته و مبلغ حاصل صرف پرداخت مهریه زوجه می شود.
7. اخذ گواهی برای مراجعه به دادگاه (در صورت عدم کشف مال) : مطابق رویه های جدید (از جمله ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه) اگر پس از گذشت مدت معینی (مثلاً ۶ ماه) از درخواست اجرا در ثبت مالی از زوج شناسایی و توقیف نشود اداره ثبت گواهی ای مبنی بر عدم کشف مال صادر می کند تا زوجه بتواند برای مطالبه مهریه و استفاده از ضمانت اجراهای دیگر (مانند درخواست جلب در محدوده ۱۱۰ سکه) به دادگاه مراجعه کند.
ب) مطالبه از طریق دادگاه خانواده : 
1. تنظیم دادخواست : زوجه یا وکیل وی دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می کند.
2. ارجاع به شعبه : پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده صالح ارجاع می شود.
3. تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ : دادگاه وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می کند.
4. جلسه رسیدگی : جلسه یا جلسات دادرسی با حضور طرفین یا وکلای آن ها برگزار می شود. زوج می تواند در این مرحله دفاعیات خود (مانند ادعای پرداخت اعسار و تقسیط) را مطرح کند.
5. صدور رأی : دادگاه پس از بررسی دلایل و استماع اظهارات رأی خود را مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) یا رد دعوا صادر می کند. ممکن است همزمان با حکم پرداخت حکم به تقسیط مهریه نیز صادر شود.
6. قطعیت رأی : پس از طی مراحل واخواهی (در صورت صدور رأی غیابی) و تجدیدنظرخواهی رأی قطعی می شود.
7. درخواست صدور اجرائیه : زوجه با رأی قطعی درخواست صدور اجرائیه از واحد اجرای احکام مدنی دادگستری را می کند.
8. اجرای حکم : مراحل شناسایی توقیف و فروش اموال زوج (مشابه روند اجرای ثبت) توسط اجرای احکام مدنی انجام می شود. در صورت لزوم و وجود شرایط قانونی (مهریه عندالمطالبه تا ۱۱۰ سکه و عدم اعسار) ممکن است حکم جلب زوج نیز صادر شود.
نکته : زوجه می تواند ابتدا از طریق اجرای ثبت اقدام کند و در صورت عدم حصول نتیجه کامل به دادگاه مراجعه نماید یا در مواردی مستقیماً به دادگاه دادخواست دهد.
نکات کاربردی و مشاوره های حقوقی
• تعیین دقیق نوع مهریه : در زمان عقد مشخص کنید که مهریه عندالمطالبه است یا عندالاستطاعه. عدم ذکر نوع آن معمولاً حمل بر عندالمطالبه بودن می شود اما قید صریح آن از اختلافات بعدی جلوگیری می کند.
• تعیین مهریه معقول : با توجه به محدودیت ضمانت اجرای حبس به ۱۱۰ سکه و لزوم اثبات توانایی مالی برای مازاد آن توصیه می شود مهریه ای تعیین گردد که علاوه بر تأمین نسبی آینده زن با توان مالی عرفی یا واقعی مرد تناسب داشته باشد تا قابلیت وصول آن بیشتر باشد.
• مشاوره پیش از عقد : بهتر است زوجین پیش از تعیین مهریه و امضای سند ازدواج با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور خانواده مشورت کنند تا از آثار حقوقی تعهدات خود آگاه شوند.
• جمع آوری دلایل توان مالی زوج : در صورتی که مهریه عندالاستطاعه است یا میزان آن بیش از ۱۱۰ سکه است زن برای وصول آن نیازمند اثبات توانایی مالی مرد است. فلذا توصیه می شود زن اطلاعات و مدارک مربوط به اموال و دارایی های همسر (مانند اسناد مالکیت گردش حساب بانکی فیش حقوقی سهام و…) را در اختیار داشته باشد.
• مذاکره و سازش : در بسیاری از موارد ممکن است دستیابی به توافق و سازش بین زوجین برای پرداخت مهریه (مثلاً بخشش قسمتی از مهریه در قبال پرداخت سریع تر باقیمانده یا توافق بر سر نحوه تقسیط) راه حل مناسب تری نسبت به پیگیری های طولانی قضایی و ثبتی باشد.
• استفاده از حق حبس : زن در مهریه عندالمطالبه می تواند از حق حبس استفاده کند اما باید توجه داشت که این حق شرایطی دارد و استفاده نادرست از آن ممکن است منجر به طرح دعوای تمکین از سوی زوج شود. توصیه می شود پیش از استفاده از این حق مشاوره حقوقی دریافت گردد.
• توجه به مستثنیات دین : در روند توقیف اموال اموال ضروری برای زندگی و کار زوج (مستثنیات دین) قابل توقیف نیست. آگاهی از این موارد برای زوجه در مرحله معرفی اموال مهم است.
نتیجه گیری : اهمیت آگاهی حقوقی و مشاوره تخصصی
مهریه به عنوان یک حق مالی مهم برای زن در نظام حقوقی ایران شناخته می شود که مبانی شرعی و قانونی مستحکمی دارد. مطابق قانون زن به محض عقد مالک مهریه می شود و نحوه تعیین مقدار آن اصولاً بر پایه توافق طرفین استوار است. با این حال قوانین مربوط به انواع مهریه (عندالمطالبه و عندالاستطاعه) شرایط صحت نحوه محاسبه مهریه وجه رایج ضمانت اجراها (به ویژه محدودیت حبس تا ۱۱۰ سکه) و راه های مطالبه آن (ثبتی و قضایی) دارای پیچیدگی هایی است که عدم آگاهی از آن ها می تواند منجر به تضییع حقوق یا بروز اختلافات طولانی و فرسایشی شود.
با توجه به پیچیدگی های قانونی و رویه های قضایی متغیر اکیداً توصیه می شود که افراد چه در زمان تعیین مهریه پیش از ازدواج و چه در زمان بروز اختلاف و نیاز به مطالبه آن حتماً از مشاوره تخصصی وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوند. وکیل می تواند با بررسی دقیق شرایط هر پرونده بهترین راهکار قانونی را ارائه داده و در تمامی مراحل اداری و قضایی از حقوق موکل خود دفاع نماید. آگاهی از حقوق و تکالیف قانونی و اقدام بر اساس مشاوره صحیح نقش کلیدی در مدیریت صحیح مسائل مربوط به مهریه و دستیابی به نتیجه مطلوب دارد.
پرسش و پاسخ های متداول
۱. آیا مهریه شرعی مقدار مشخصی دارد؟
خیر در قوانین ایران یا منابع معتبر فقهی مبلغ مشخص و ثابتی به عنوان “مهریه شرعی” که برای همه لازم الاجرا باشد تعیین نشده است. مبنای تعیین مقدار مهریه توافق طرفین است (ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی). اصطلاح “مهریه شرعی” گاهی به صورت عرفی به “مهرالسنه” (مهریه حضرت فاطمه (س) معادل حدود ۵۰۰ درهم نقره) یا به مهریه های کم و متعارف اطلاق می شود اما این یک الزام قانونی نیست. هر مقداری که طرفین توافق کنند معتبر است به شرط داشتن شرایط صحت مهریه.
۲. تفاوت اصلی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در چیست؟
تفاوت اصلی در زمان و شرط پرداخت و ضمانت اجرا است : 
• عندالمطالبه : زن هر زمان بخواهد می تواند مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت فوری است (مگر اعسار خود را ثابت و حکم تقسیط بگیرد). امکان استفاده از حق حبس و حکم جلب (تا سقف ۱۱۰ سکه و با شرایط قانونی) وجود دارد.
• عندالاستطاعه : پرداخت منوط به توانایی مالی مرد است و زن باید این توانایی را اثبات کند. اصولاً حق حبس و حکم جلب برای عدم پرداخت آن وجود ندارد.
۳. سقف ۱۱۰ سکه به چه معناست؟ آیا مهریه بیشتر از آن باطل است؟
سقف ۱۱۰ سکه به معنای باطل بودن مهریه مازاد بر آن نیست. مهریه بیش از ۱۱۰ سکه کاملاً معتبر و قانونی است و زن حق مطالبه تمام آن را دارد. این سقف صرفاً مربوط به اعمال ضمانت اجرای حبس است. مطابق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده برای مهریه تا ۱۱۰ سکه در صورت عدم پرداخت توسط مردِ توانمند امکان صدور حکم جلب وجود دارد. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه حتی اگر مرد توانایی پرداخت داشته باشد ولی پرداخت نکند نمی توان حکم جلب او را گرفت و زن باید صرفاً از طریق توقیف و فروش اموال وی مهریه خود را وصول کند. بنابراین ۱۱۰ سکه سقف مهریه نیست بلکه سقف اعمال مجازات حبس برای عدم پرداخت آن است.
لزوم مراجعه به متخصصین حقوقی
پیچیدگی های قوانین مربوط به مهریه انواع آن شرایط مطالبه نحوه اجرا امکان اعسار و تقسیط و تغییرات احتمالی قوانین و رویه های قضایی ایجاب می کند که افراد درگیر با این مسائل حتماً از راهنمایی و کمک متخصصین حقوقی بهره مند شوند. وکلای دادگستری متخصص در امور خانواده با تسلط بر قوانین و رویه ها می توانند بهترین مشاوره را ارائه داده و در صورت لزوم با تنظیم دادخواست یا لوایح دقیق و پیگیری پرونده در مراجع ثبتی و قضایی به احقاق حقوق افراد کمک کنند. توصیه می شود قبل از هرگونه اقدام قانونی یا حتی توافق در مورد مهریه با یک وکیل مشورت نمایید. همچنین در صورت نیاز به طرح دعوی یا دفاع در برابر آن مراجعه به مراجع قانونی و قضایی با همراهی وکیل امری ضروری برای حفظ حقوق قانونی شماست.