ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی جدید

ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) به جرم تخریب، اتلاف یا از کار انداختن عمدی اموال دیگران می پردازد و مجازات های حبس و جزای نقدی را برای این اعمال تعیین کرده است. این ماده در سال ۱۴۰۳ با تغییراتی مهم در میزان جزای نقدی به روزرسانی شد که درک آن برای حفظ حقوق و دارایی ها ضروری است.

تا حالا شده که ببینید مال و اموالتون، حالا چه منقول و چه غیرمنقول، مورد دست درازی و تخریب عمدی قرار گرفته؟ واقعاً حس بدیه، نه؟ فرقی نمی کنه یه شیشه ماشین باشه، یه دیوار خونه، یا حتی یه دستگاه تو کارگاهتون که عمداً خرابش کردن. قانونگذار برای حمایت از مالکیت افراد، یه ماده قانونی مهم داره به اسم ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی. این ماده، تکلیف کسانی که عمداً به اموال بقیه آسیب می زنن رو روشن می کنه و مجازات هایی رو براشون در نظر گرفته. مخصوصاً تو این دوره و زمونه که هر روز یه اتفاق جدید میفته و تورم هم بیداد می کنه، دونستن جزئیات این ماده، به خصوص اصلاحات جدیدش که تو سال ۱۴۰۳ اتفاق افتاده، برای همه واجبه.

ما اینجا دور هم جمع شدیم تا پرده از ابهامات این ماده برداریم و ریز و درشتش رو با یه زبون خودمونی براتون باز کنیم. از اینکه اصلاً چی گفته این ماده، تا اینکه ارکان جرم چیه و اگه خدایی نکرده گرفتار چنین پرونده ای شدید، باید چیکار کنید. پس اگه دلتون می خواد یه جورایی وکیل خودتون باشید و حق و حقوقتون رو بشناسید، تا ته این مطلب با ما باشید.

ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): دقیقاً چی میگه این ماده؟

اول از همه بریم سر اصل مطلب. ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی، کتاب پنجم (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) که توی فصل بیست وپنجم، یعنی «احراق و تخریب و اتلاف اموال و حیوانات» اومده، چی می گه؟ دقیقاً متنش اینه که:

«هرکس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه، (و) در صورتی که میزان خسارت وارده سیصد و سی میلیون (330,000,000) ریال یا کمتر باشد به جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت وارده محکوم خواهد شد.»

اگه دقت کنید، یه جای مهمش رو بولد کردم. چرا؟ چون همین بخش «سیصد و سی میلیون (330,000,000) ریال» همون اصلاحیه مهمیه که تو تاریخ ۱۴۰۳/۰۳/۳۰ توسط هیئت محترم وزیران تصویب شده. قبلاً این مبلغ خیلی کمتر بود، حدود صد میلیون ریال (۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال). حالا با این تغییر، انگار قانونگذار خواسته مجازات نقدی رو با تورم و شرایط اقتصادی امروز هماهنگ تر کنه و یه جورایی با جیب مردم امروز سازگارتر باشه.

تغییرات مهم در ماده ۶۷۷ در سال ۱۴۰۳

بیایید یک مقایسه کوچک بین متن قبلی و متن جدید داشته باشیم تا اهمیت این تغییرات رو بهتر درک کنیم:

جنبه	ماده ۶۷۷ سابق (قبل از ۱۴۰۳)	ماده ۶۷۷ جدید (اصلاحی ۱۴۰۳/۰۳/۳۰)
مجازات حبس	از سه ماه تا یک سال و شش ماه	از سه ماه تا یک سال و شش ماه (بدون تغییر)
سقف خسارت برای اعمال جزای نقدی	صد میلیون (۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا کمتر	سیصد و سی میلیون (۳۳۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا کمتر
میزان جزای نقدی	تا دو برابر معادل خسارت وارده	تا دو برابر معادل خسارت وارده (بدون تغییر)
مبنای تغییر	–	تصویب نامه هیئت وزیران به دلیل تعدیل نرخ تورم

یعنی اگه خسارتی که وارد شده، تا ۳۳۰ میلیون ریال باشه، دادگاه می تونه علاوه بر حبس، جزای نقدی هم تعیین کنه که این جزای نقدی تا دو برابر میزان خسارته. ولی اگه خسارت بیشتر از این مقدار باشه، فقط مجازات حبس (از سه ماه تا یک سال و شش ماه) در کار خواهد بود و خبری از جزای نقدی نیست. این نکته خیلی مهمه و خیلی ها ازش بی خبرن. این اصلاحیه در واقع نشون می ده که قانونگذار حواسش به ارزش پول و شرایط جامعه هست و سعی می کنه مجازات ها رو هم با این واقعیت ها تنظیم کنه.

جایگاه حقوقی جرم تخریب عمدی اموال در قانون

ماده ۶۷۷ قانون تعزیرات کجای پازل بزرگ قانون مجازات اسلامی قرار می گیره؟ این ماده، همونطور که گفتیم، جزو «کتاب پنجم: تعزیرات و مجازات های بازدارنده» است. اگه دقیق تر بخوایم بگیم، تو فصل بیست وپنجم این کتاب قرار داره که اسمش هست «احراق و تخریب و اتلاف اموال و حیوانات». این فصل به جرائمی می پردازه که مستقیم به اموال و دارایی های مردم آسیب می رسونه.

ارتباط با سایر مواد مشابه (ماده ۶۷۶ و ۶۷۸)

ماده ۶۷۷ تنها ماده ای نیست که به تخریب و اتلاف اموال می پردازه. تو همین فصل، مواد دیگه ای هم هستن که بد نیست یه اشاره ای بهشون بکنیم:

• ماده ۶۷۶ قانون مجازات اسلامی: این ماده به موضوع «آتش زدن» یا «سوزاندن» اموال می پردازه. یعنی اگه کسی عمداً یه مال متعلق به دیگری رو آتیش بزنه، تحت این ماده مجازات می شه. تفاوتش با ماده ۶۷۷ اینه که در ۶۷۶، حتماً باید عمل سوزاندن اتفاق افتاده باشه، در حالی که در ۶۷۷، هر نوع تخریبی (چه سوزاندن و چه شکستن و…) مد نظره.
• ماده ۶۷۸ قانون مجازات اسلامی: این ماده هم مربوط به تخریب امواله، اما با یه تفاوت کلیدی؛ اینجا تخریب باید توسط «غیرصاحب مال» اما «با اجازه صاحب مال» انجام بشه، ولی این اجازه از حدود خودش تجاوز کنه. مثلاً شما به کسی اجازه می دید از ماشینتون استفاده کنه، ولی اون می ره و عمداً بهش آسیب می رسونه. اینجا ممکنه ماده ۶۷۸ کاربرد داشته باشه، در حالی که ۶۷۷ بیشتر برای مواردیه که هیچ اجازه ای در کار نیست.

پس می بینید که هر ماده، گوشه ای از جرائم علیه اموال رو پوشش می ده و با اینکه شبیه به هم هستن، تفاوت های ظریفی دارن که باعث می شه هر کدوم تو جای خودشون کاربرد داشته باشن.

تحلیل ارکان تشکیل دهنده جرم تخریب عمدی (ماده ۶۷۷)

هر جرمی، یه سری ستون و پایه داره که بهش میگن ارکان جرم. جرم تخریب هم از این قاعده مستثنی نیست و برای اینکه یه نفر مجرم شناخته بشه و بتونیم بگیم «آقا، بله، ایشون مرتکب جرم ماده ۶۷۷ شده»، باید سه تا رکن اصلی اینجا سرجاش باشه:

۱. عنصر قانونی: از کجا میاد این جرم؟

این که دیگه واضحه! رکن قانونی جرم تخریب عمدی، همین ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) خودمونه که بالا کامل خوندیمش. اصلاً بدون وجود یه قانون که بگه فلان کار جرمه و براش مجازات تعیین کنه، نمی شه کسی رو مجرم دونست. به این می گن «اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها» که یکی از پایه های اساسی حقوق جزاست و تضمین می کنه هیچ کس بدون وجود قانون قبلی، مجازات نمی شه.

۲. عنصر مادی: چی کار کرده که جرم شده؟

حالا بریم سراغ قسمت جذاب ترش، یعنی اون کاری که مجرم انجام داده و باعث شده این جرم اتفاق بیفته. عنصر مادی خودش چندتا بخش داره که باید تک تکشون بررسی بشن:

الف) فعل مجرمانه: تخریب، اتلاف یا از کار انداختن

اینجا سه تا کلمه کلیدی داریم که در متن ماده ۶۷۷ اومده و هر کدوم معنی و مصداق خاص خودشون رو دارن:

1. تخریب: یعنی یه چیزی رو خراب کنی، ویران کنی، یا از حالت طبیعی و سالم بودنش خارج کنی. این می تونه شامل شکستن، پاره کردن، سوراخ کردن یا هر عملی باشه که به تمامیت فیزیکی مال لطمه بزنه.
   • مصادیق عملی: شکستن شیشه خودرو، پاره کردن مدارک مهم، خراب کردن دیوار منزل، بریدن درختان یک باغ. تخریب می تونه جزئی باشه (مثلاً خراش انداختن روی ماشین) یا کلی (مثلاً کاملاً از بین بردن یک وسیله).
2. اتلاف: یعنی یه چیزی رو کاملاً از بین ببری، نابودش کنی، یا کاری کنی که دیگه اثری ازش نمونه یا به طور کلی کاراییش رو از دست بده. اتلاف معمولاً شدیدتر از تخریبه و به معنای زوال کامل ماله.
   • مصادیق عملی: سوزاندن یه کتاب نفیس، پرت کردن گوشی موبایل تو اسید تا کاملاً غیرقابل استفاده بشه، ریختن سم روی محصولات کشاورزی.
3. از کار انداختن: این معمولاً برای دستگاه ها، ماشین آلات، سیستم ها یا هر وسیله ای به کار می ره که یه عملکرد مشخص دارن و با این عمل دیگه اون کارکرد رو ندارن.
   • مصادیق عملی: قطع کردن سیم های برق یه دستگاه صنعتی که دیگه کار نکنه، ریختن شن و ماسه در موتور یک خودرو تا متوقف بشه، حذف اطلاعات مهم از یک سیستم کامپیوتری و از کار انداختن آن.

نکته مهم اینه که این فعل باید «مثبت» باشه، یعنی یه کاری انجام بدی. با «ترک فعل»، یا همون «هیچ کاری نکردن»، این جرم محقق نمی شه. مثلاً اگه یه نفر ببینه آب داره وارد خونه همسایه اش می شه و باعث تخریب می شه و کاری نکنه، جرم تخریب عمدی اینجا اتفاق نمی افته (البته ممکنه مسئولیت مدنی داشته باشه و مجبور به جبران خسارت باشه، اما مجازات کیفری نداره).

ب) موضوع جرم: مال کی رو خراب کرده؟

موضوع جرم، همون «اشیائی» هستن که تو متن ماده اومده. این اشیاء می تونن «منقول» باشن یا «غیرمنقول»:

• اشیاء منقول: چیزایی که می شه جابه جاشون کرد بدون اینکه به خودشون یا جاییشون آسیب برسه. مثلاً ماشین، موبایل، کتاب، لباس، لوازم منزل، حیوانات.
• اشیاء غیرمنقول: چیزایی که نمی شه جابه جاشون کرد یا اگه جابه جا بشن، خودشون یا جاشون آسیب می بینه. مثلاً زمین، خونه، دیوار، درخت (البته درختان تا زمانی که از زمین قطع نشده اند غیرمنقول محسوب می شوند).

یه سوال مهم: اگه چیزی که تخریب شده، از نظر قانونی «مالیت» نداشته باشه چی؟ مثلاً یه برگ خشک شده روی زمین؟ اینجا جرم تخریب اتفاق نمی افته. چیزی باید ارزش اقتصادی یا حداقل عرفی داشته باشه تا بشه گفت مال بوده و تخریب شده و قابل پیگیری باشه.

ج) تعلق مال به دیگری: مال باید مالِ شما نباشه!

اینجا یه شرط خیلی مهمه: مالی که تخریب شده، باید «متعلق به دیگری» باشه، نه مال خودِ کسی که تخریب کرده! اگه شما وسیله خودتون رو خراب کنید، جرم تخریب طبق این ماده اتفاق نمی افته (مگر اینکه حق شخص ثالثی توش باشه، مثلاً مال شما باشه ولی در رهن بانک، یا مال مشاع باشه). پس شاکی باید بتونه ثابت کنه اون مالی که آسیب دیده، مال خودش بوده.

اهمیت اثبات مالکیت در فرایند دادرسی از جنبه های کلیدی پرونده های تخریب است. بدون اثبات مالکیت، شاکی نمی تواند ادعای خسارت یا مجرمیت کند.

• اموال مشاع: اگه مال، مشاع باشه (یعنی چند نفر توش شریک باشن)، اون وقت یکی از شرکا هم می تونه شریک دیگه رو به جرم تخریب سهمش تحت پیگرد قرار بده. چرا که سهم هر شریک، مال «دیگری» (شریک دیگر) محسوب می شه.
• اموال عمومی: اموال عمومی و دولتی هم می تونن موضوع این جرم باشن، اما معمولاً مجازاتشون شدیدتره و تحت مواد دیگری مثل ماده ۶۸۷ قانون مجازات اسلامی بررسی می شن.
• اموال بدون مالک مشخص: اگر مالک مال مشخص نباشد (مثل اموال مجهول المالک)، باز هم عمل تخریب می تواند جرم باشد و مدعی العموم یا نماینده قانونی می تواند پیگیر پرونده باشد.

۳. عنصر معنوی (روانی): با چه قصدی این کارو کرده؟

این قسمت مربوط به ذهن و نیت مجرمه. تو حقوق جزا، این نیت رو به دو بخش تقسیم می کنیم که باید با هم وجود داشته باشن:

الف) سوء نیت عام (قصد فعل): می دونسته داره چی کار می کنه؟

یعنی متهم، باید قصد انجام اون کاری که کرده (یعنی تخریب، اتلاف یا از کار انداختن) رو داشته باشه. مثلاً عمداً سنگ رو به سمت شیشه پرت کرده، یا عمداً کابل رو بریده و از بین برده. اگه مثلاً حواسش نبوده و تصادفی یه چیزی رو خراب کرده، این رکن محقق نمی شه. به این می گن «قصد انجام عمل فیزیکی».

ب) سوء نیت خاص (قصد نتیجه/قصد اضرار): می خواسته آسیب بزنه؟

اینجا یه کم بحث حقوقی و دکترین داره. بعضی از حقوقدان ها میگن برای تحقق این جرم، حتماً باید متهم قصد «آسیب زدن به مالِ دیگری» رو داشته باشه. یعنی هدفش از اون کار، ضرر زدن به صاحب مال بوده. اما نظر رایج تر و رویه قضایی اینه که همین که متهم قصد انجام فعل تخریب رو داشته باشه (سوء نیت عام)، کافیه و نیازی نیست حتماً ثابت کنیم که از اول قصدش فقط ضرر زدن بوده. یعنی اگه بدونه کاری که می کنه باعث تخریب مال دیگری می شود و بازم اون کار رو انجام بده، همین برای احراز سوء نیت خاص کافیه.

مثلاً اگه یه نفر می دونه پرت کردن یه شیء سنگین باعث شکستن شیشه همسایه میشه، حتی اگه هدفش مثلاً ترساندن همسایه باشه و نه صرفاً ضرر زدن، باز هم جرم تخریب محقق شده چون به نتیجه (تخریب) علم داشته و آن را خواسته است.

ج) تقارن زمانی عناصر: همه چی باید تو یه زمان اتفاق بیفته

یعنی همون لحظه ای که متهم داره عمل تخریب رو انجام می ده، باید هم قصدش رو داشته باشه. نمی شه اول یه کاری بکنه بعداً پشیمون بشه و بگه قصدم تخریب نبود! یا برعکس. این سه رکن (قانونی، مادی، معنوی) باید همزمان وجود داشته باشن تا جرم تخریب عمدی محقق بشه و متهم رو بشه پای میز محاکمه کشوند.

مجازات های مقرر در ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی جدید و شرایط اعمال آن ها

خب، تا اینجا فهمیدیم تخریب چیه و کی جرمه. حالا ببینیم اگه کسی این جرم رو انجام داد، چه مجازاتی در انتظارشه. ماده ۶۷۷ دو نوع مجازات رو پیش بینی کرده که همزمان یا به تنهایی ممکنه اعمال بشن:

۱. مجازات حبس: از سه ماه تا یک سال و شش ماه

همونطور که تو متن ماده هم دیدیم، مجازات حبس برای جرم تخریب عمدی اموال، «از سه ماه تا یک سال و شش ماه» هست. این مدت، حداقل و حداکثر مجازاته و قاضی با توجه به شرایط پرونده، شخصیت متهم، نحوه وقوع جرم، میزان خسارت و سابقه کیفری، می تونه یه عددی رو تو این بازه تعیین کنه. مثلاً اگه متهم سابقه قبلی نداشته باشه و خسارت هم خیلی زیاد نباشه، ممکنه حداقل مجازات حبس براش در نظر گرفته بشه.

۲. مجازات جزای نقدی: تا دو برابر خسارت وارده (با اصلاحیه جدید!)

اینجاست که اون اصلاحیه ۱۴۰۳ خودش رو نشون می ده و اهمیت اصلاحیه مبالغ جزای نقدی نمایان می شه. اگه خسارتی که به مال وارد شده، «سیصد و سی میلیون (330,000,000) ریال یا کمتر» باشه، دادگاه می تونه علاوه بر حبس، متهم رو به پرداخت «جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت وارده» هم محکوم کنه. یعنی چی؟ یعنی اگه مثلاً خسارت وارده ۱۰۰ میلیون ریال باشه، دادگاه می تونه تا ۲۰۰ میلیون ریال جزای نقدی هم تعیین کنه.

اما یه نکته خیلی مهم که باید بهش توجه کرد: اگه میزان خسارت وارد شده «بیشتر» از ۳۳۰ میلیون ریال باشه، دیگه خبری از جزای نقدی نیست و فقط مجازات حبس (از سه ماه تا یک سال و شش ماه) برای متهم در نظر گرفته می شه. این یعنی برای خسارت های بزرگتر، قانونگذار بیشتر روی جنبه حبس و تنبیه بدنی مجرم تاکید کرده و جزای نقدی رو کافی ندانسته است. این موضوع برای اثبات مالکیت در تخریب و تعیین دقیق میزان خسارت توسط کارشناس، اهمیت دوچندان پیدا می کند.

۳. تأثیر گذشت شاکی خصوصی: رضایت دادن، یعنی چی؟

یکی از سوالات پرتکرار اینه که اگه شاکی (یعنی کسی که مالش تخریب شده) رضایت بده، پرونده چی می شه؟ جرم تخریب از جمله جرائمیه که هم جنبه عمومی داره و هم جنبه خصوصی. جنبه خصوصی اش یعنی حق شاکی برای گرفتن خسارت و مجازات متهم. جنبه عمومی اش هم یعنی جامعه از وقوع چنین جرمی متضرر شده و دولت باید به این موضوع رسیدگی کنه.

اگه شاکی خصوصی رضایت بده (یعنی از شکایتش بگذره)، معمولاً این گذشت باعث تخفیف در مجازات متهم می شه یا حتی می تونه منجر به تعلیق مجازات یا آزادی متهم بشه. اما این موضوع به این معنی نیست که پرونده کاملاً مختومه می شه. باز هم قاضی با توجه به شرایط، ممکنه جنبه عمومی جرم رو در نظر بگیره و مجازات هایی مثل جزای نقدی یا حبس رو (البته با تخفیف) برای متهم اعمال کنه. در جرایم سبک تر و اولین ارتکاب، احتمال مختومه شدن پرونده با رضایت شاکی بالاتره. این نکته به رویه قضایی جرم تخریب هم مرتبط است که در بسیاری موارد به گذشت شاکی اهمیت می دهد.

۴. تخفیف و تشدید مجازات: دست قاضی بازه

قاضی می تونه با توجه به شرایط خاص هر پرونده، مثلاً اگه متهم سابقه کیفری نداشته باشه، از عملش پشیمون باشه، یا اوضاع مالی خوبی نداشته باشه، مجازات رو «تخفیف» بده. از اون طرف هم، اگه متهم سابقه داشته باشه، جرم رو با برنامه قبلی و به صورت سازمان یافته انجام داده باشه، یا به مالِ عمومی آسیب زده باشه، ممکنه مجازاتش «تشدید» بشه. اینا بستگی به قوانین کلی تخفیف و تشدید مجازات در قانون مجازات اسلامی (مواد ۳۷ تا ۳۹ و ۴۲ تا ۴۶) داره و قاضی با توجه به صلاحدید خود و گزارش مددکاری اجتماعی می تواند این تصمیمات را اتخاذ کند.

تمایز جرم تخریب از سایر جرایم مشابه و مرتبط

جرم تخریب عمدی یه وقتایی با یه سری جرائم دیگه اشتباه گرفته می شه یا شباهت هایی بهشون داره. بیاید چندتا از مهم ترین تفاوت ها رو با هم ببینیم تا بهتر متوجه بشیم ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی دقیقاً چه محدوده ای رو پوشش می ده:

۱. تخریب عمدی در مقابل تخریب غیرعمدی: نیت، حرف اول رو می زنه

اینجا اسم عمدی خیلی مهمه. ماده ۶۷۷ فقط شامل حال کسانیه که «عمداً» مال دیگری رو خراب می کنن. یعنی با نیت و قصد این کارو انجام دادن. حالا اگه کسی «غیرعمدی» یه مالی رو خراب کنه چی؟ مثلاً تو یه بازی فوتبال، توپ رو شوت کنه و بخوره به شیشه همسایه و بشکنه. اینجا جرم تخریب عمدی محقق نمی شه. این موارد معمولاً تحت عنوان مسئولیت مدنی قابل پیگیری هستن و کسی که خسارت زده باید جبران کنه، اما مجازات کیفری نداره و در حیطه تفاوت تخریب عمدی و غیرعمدی قرار می گیره.

البته بعضی قوانین خاص، تخریب غیرعمدی رو هم جرم دونستن که مجازاتشون با ماده ۶۷۷ فرق داره و معمولاً مجازات سبک تری دارن، مثل:

• ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع (مثلاً اگه کسی به صورت غیرعمدی باعث آتش سوزی در جنگل بشه).
• ماده ۸ قانون مجازات در صنایع نفت ایران (مربوط به خسارات غیرعمدی به تأسیسات نفتی).
• قسمت اخیر ماده ۵۴۳ و ماده ۵۴۴ قانون مجازات اسلامی (موارد مربوط به آتش سوزی غیرعمدی یا بی احتیاطی).

۲. تخریب در مقابل سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت

این جرائم همه شون به نوعی با «مال» سروکار دارن، ولی تفاوت های اساسی دارن که عنصر معنوی و مادی شون رو از هم جدا می کنه:

• سرقت: تو سرقت، هدف بردن و تصاحب مالِ دیگریه. یعنی مال رو بدون رضایت صاحبش می برن. تو تخریب، هدف نابودی یا از بین بردن مال (یا کارکردش) هست، نه تصاحب اون. در واقع، در سرقت، مال از ید مالک خارج می شود اما در تخریب، مال از بین می رود یا کارکرد خود را از دست می دهد.
• کلاهبرداری: اینجا مجرم با فریب و حیله، کاری می کنه که صاحب مال خودش مالش رو با رضایت بده به مجرم. در حالی که تو تخریب، نیازی به فریب نیست و عمل تخریب مستقیم و بدون جلب رضایت انجام می شه. عنصر فریب و اغفال در کلاهبرداری از ارکان اصلی آن است.
• خیانت در امانت: تو این جرم، مال به صورت قانونی و با رضایت صاحبش در اختیار کسی قرار گرفته، اما اون شخص از مال سوءاستفاده می کنه یا به ضرر صاحبش کاری انجام می ده. در تخریب، لزوماً مال از قبل به امانت داده نشده است (مگر اینکه امانت دار خودش امانت رو تخریب کنه که می تونه هم تخریب باشه هم خیانت در امانت).

۳. تخریب اموال عمومی (ماده ۶۸۷) در مقابل تخریب اموال خصوصی

ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی مخصوص تخریب «اموال خصوصی» (متعلق به دیگری) هست. یعنی مال یه شخص حقیقی یا حقوقی خاص. اما اگه کسی به «اموال عمومی» یا دولتی آسیب بزنه، مثلاً تابلوهای راهنمایی و رانندگی، نیمکت های پارک، اتوبوس های شهری، تأسیسات آب و برق و گاز، یا اموال دولتی، این جرم تحت ماده ۶۸۷ قانون مجازات اسلامی و با مجازات های سنگین تر پیگیری می شه. اینجا هدف قانونگذار حفظ نظم عمومی و اموال بیت الماله که اهمیت ویژه ای داره. پس بسته به اینکه مال متعلق به کیست، ماده قانونی و مجازات آن متفاوت خواهد بود.

رویه قضایی، نکات کاربردی و دفاعیات احتمالی در پرونده های تخریب

حالا فرض کنید تو این وضعیت قرار گرفتید، چه به عنوان شاکی (کسی که مالش تخریب شده) و چه به عنوان متهم. اینجا یه سری نکات کاربردی و رویه های قضایی رو با هم مرور می کنیم که تو دادگاه به دردتون می خوره و راهنمای خوبی برای مشاوره حقوقی تخریب اموال هست:

۱. چطوری ثابت کنیم جرم تخریب اتفاق افتاده؟ (ادله اثبات دعوا)

اثبات جرم، مثل هر جرم دیگه ای، نیاز به «ادله» داره. بدون ادله کافی، پرونده شما ممکنه راه به جایی نبره. مهم ترین ادله ای که تو پرونده های تخریب به کار میان:

1. شهادت شهود: اگه کسی شاهد این اتفاق بوده، شهادتش می تونه خیلی کمک کننده باشه و بار اثباتی پرونده رو قوی تر کنه.
2. اقرار متهم: اگه خود متهم اقرار کنه که این کار رو انجام داده، این قوی ترین دلیل برای اثبات جرمه.
3. علم قاضی: قاضی می تونه از مجموعه مدارک، شواهد و قرائن موجود در پرونده به علم برسه و حکم صادر کنه. این علم از طریق گزارشات نیروی انتظامی، تحقیقات محلی، فیلم ها و عکس ها و… حاصل می شه.
4. کارشناسی: این خیلی مهمه! اگه به مال آسیب رسیده، باید میزان خسارت دقیقاً توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین بشه. مثلاً یه متخصص قیمت شیشه، یه مهندس ساختمان برای دیوار، یا یه متخصص برای ارزش یابی خودرو. نظر کارشناس برای تعیین مبلغ خسارت و حتی نوع تخریب (جزئی یا کلی) و میزان خسارت در جرم تخریب حرف اول رو می زنه.
5. فیلم و عکس: مستنداتی مثل فیلم دوربین های مداربسته، عکس های قبل و بعد از تخریب، پیامک ها یا هر مدرک دیجیتالی دیگه که نشان دهنده وقوع جرم باشه، می تونه حسابی کارساز و دلیل محکمی باشه.
6. گزارش پلیس و تحقیقات محلی: گزارشات اولیه پلیس و نتایج تحقیقات محلی که در بدو وقوع حادثه انجام شده، می تواند نقش مهمی در روند اثبات جرم داشته باشد.

۲. حقوق شاکی: فقط مجازات نیست، جبران خسارت هم هست!

شاکی فقط به دنبال مجازات متهم نیست، بلکه حق داره ضرر و زیانی که بهش وارد شده رو هم مطالبه کنه. این ضرر و زیان می تونه مادی باشه (مثلاً هزینه تعمیر یا جایگزینی مال، هزینه کارشناسی، هزینه دادرسی) و حتی در موارد خاص، معنوی (در صورت وجود شرایط و تأیید دادگاه). شاکی می تونه همزمان با شکایت کیفری برای جرم تخریب، «دادخواست مطالبه ضرر و زیان» هم به دادگاه ارائه بده.

اگه دادگاه جرم تخریب رو ثابت بدونه، متهم رو علاوه بر مجازات (حبس یا جزای نقدی)، به جبران خسارت وارده به شاکی هم محکوم می کنه. برای مطالبه ضرر و زیان، شاکی باید لیست دقیق خسارات وارد شده را به همراه فاکتورها یا برآورد کارشناس به دادگاه ارائه دهد.

۳. اگه متهم هستید: مهم ترین دفاعیات قابل طرح توسط متهم چیه؟

اگه شما متهم به تخریب هستید، جای ناامیدی نیست. وکیل شما می تونه از چندتا راهکار دفاعی استفاده کنه تا بیگناهی شما رو ثابت کنه یا حداقل باعث تخفیف مجازات بشه:

1. عدم قصد (منتفی بودن عنصر معنوی): مثلاً اینکه ثابت بشه این کار عمداً انجام نشده و یه اتفاق ناخواسته یا غیرعمدی بوده. متهم می تواند ادعا کند که عملش ناشی از بی احتیاطی یا بی مبالاتی بوده و نه قصد و نیت مجرمانه. این همان قصد اضرار در تخریب عمدی است که در صورت عدم وجود، جرم تخریب عمدی محقق نمی شود.
2. عدم تعلق مال به شاکی: یعنی شاکی نتونه ثابت کنه مال آسیب دیده واقعاً مال خودش بوده. یا اینکه مال متعلق به متهم بوده (مگر اینکه حق دیگری در آن مال باشد).
3. عدم تحقق عنصر مادی: یعنی اصلاً عملی به عنوان تخریب، اتلاف یا از کار انداختن صورت نگرفته. یا کاری که انجام شده، اونقدر ناچیز بوده که مشمول این ماده نمی شه (مثلاً خراشیدگی بسیار جزئی که قابل ترمیم با هزینه بسیار ناچیز است و مالیت محسوب نمی شود).
4. اضطرار یا اکراه: در موارد خیلی خاص، اگه متهم تحت فشار یا تهدید بوده که این کار رو انجام بده و چاره ای جز آن نداشته است، می تواند مورد توجه قاضی قرار گیرد.
5. توجیه عمل: در بعضی موارد ممکن است متهم ادعا کند عملش با مجوز قانونی یا با اجازه شاکی (حتی شفاهی) بوده است، که باید اثبات شود.

نکات حقوقی و ابهامات رایج درباره ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی

همیشه در قوانین حقوقی، یک سری نکات ریز و درشت و سوالات متداول وجود داره که شاید تو نگاه اول به متن ماده، به چشم نیان. اینجا به چند مورد از این ابهامات و نکات مهم اشاره می کنیم:

۱. آیا تخریب اموال مشترک (مشاع) جرم است؟

بله، کاملاً جرم است! این یکی از پرتکرارترین سوالات در مورد اتلاف اموال غیرمنقول و منقول مشترکه. درسته که فرد خودش مالک بخشی از اون ماله، ولی چون بقیه هم توش سهم دارن (شریک هستن)، تخریب کل مال یا حتی بخشی از اون که به ضرر بقیه شرکاست، می تونه جرم محسوب بشه و تحت پیگرد قرار بگیره. در واقع، اون شخص به سهم دیگران آسیب رسونده و این مطابق با مفهوم «متعلق به دیگری» در ماده ۶۷۷ هست. یعنی سهم هر شریک، از نظر قانونی مالِ «دیگری» (شریک دیگر) محسوب می شود.

۲. در صورت عدم اطلاع از مالکیت مال، آیا باز هم جرم تخریب محقق می شود؟

این مورد به بحث «قصد اضرار در تخریب عمدی» برمی گرده. اگه شما بدون اطلاع از مالکیت مال، به اون آسیب بزنید، مثلاً فکر کنید یه زمین متروکه است و درختای اون رو قطع کنید، اما بعداً معلوم بشه مالک داره، اینجا باز هم بحث «عمد» پیش میاد. اگه واقعاً فکر می کردید مالکی نداره و سوء نیتی در کار نبوده، جرم عمدی تخریب محقق نمی شه، اما مسئولیت جبران خسارت (مسئولیت مدنی) بر عهده شماست.

ولی اگه با شک و تردید یا بی تفاوتی نسبت به مالکیت، این کار رو کردید (یعنی می توانستید تحقیق کنید ولی نکردید)، می تونه از مصادیق تخریب عمدی باشه، چون شما نسبت به نتیجه (یعنی تخریب مال دیگری) علم و آگاهی داشته اید یا حداقل احتمال آن را می داده اید و نسبت به آن بی تفاوت بوده اید.

۳. آیا تهدید به تخریب اموال نیز مجازات دارد؟

تهدید به تنهایی، جرم تخریب عمدی محسوب نمی شود، اما می تواند تحت ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (تهدید به قتل، ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی یا افشای سر) مورد پیگیری قرار گیرد. یعنی اگه کسی شما رو تهدید کنه که اموالتون رو تخریب می کنه، می تونید از بابت «تهدید» ازش شکایت کنید، ولی هنوز جرم تخریب (ماده ۶۷۷) اتفاق نیفتاده است. تحقق جرم تخریب نیاز به انجام عمل مادی دارد.

۴. تخریب اسناد و مدارک چه حکمی دارد؟

تخریب اسناد و مدارک، بسته به نوع سند و میزان اهمیت آن، می تواند مشمول ماده ۶۷۷ باشد. مثلاً پاره کردن یک سند مالکیت یا از بین بردن یک چک، می تواند از مصادیق تخریب مال منقول (سند) باشد. اگر این اسناد دولتی یا عمومی باشند، ممکن است مشمول مواد شدیدتری (مانند ماده ۶۸۷) قرار گیرند.

علاوه بر این، اگر تخریب سند به قصد از بین بردن دلیل و مدرکی برای ادعای حقوقی یا کیفری باشد، ممکن است مشمول جرائم دیگری مثل اختفای ادله جرم هم بشود. پس این یک مورد تخصصی است که باید با وکیل متخصص در میان گذاشته شود.

نتیجه گیری: ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی جدید، حافظ اموال ما

خب، تا اینجا دیدیم که ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی جدید چقدر مهمه و جنبه های مختلفی داره. از تعریف و ارکان جرم تخریب عمدی اموال گرفته تا مجازات ها و نکات ریز و درشتش. این ماده، یه جورایی نگهبان دارایی های ماست و بهمون کمک می کنه اگه خدایی نکرده کسی به اموالمون دست درازی کرد و عمداً تخریبشون کرد، بتونیم از طریق قانون پیگیری کنیم و حقمون رو بگیریم.

مخصوصاً با این تغییرات جدیدی که تو سال ۱۴۰۳ تو مبلغ جزای نقدی اتفاق افتاده (افزایش سقف خسارت به ۳۳۰ میلیون ریال)، دیگه نمی شه مثل قدیم به این مسائل نگاه کرد. دونستن این نکات، هم برای مردم عادی که ممکنه شاکی یا متهم باشن لازمه، هم برای حقوقدان ها و وکلای عزیز که باید همیشه آپدیت باشن تا بتونن بهترین مشاوره حقوقی تخریب اموال رو ارائه بدن.

پس، اگه هر وقت با همچین مشکلی روبرو شدید، حتماً از یه مشاور حقوقی یا وکیل متخصص کمک بگیرید تا بتونه راهنماییتون کنه و از حق و حقوقتون دفاع کنه. یادتون باشه، دونستن قانون، اولین قدم برای دفاع از خودتونه و می تواند جلوی ضرر و زیان های بزرگتر را بگیرد.