آنچه در بزرگداشت سعدی گذشت

در مراسم بزرگداشت سعدی، از «سعدی در سفرنامه ها»، «سعدی و رزم نامه»، «معرفت و محبت در نگاه سعدی و روزبهان»، «نگاه شاعرانه سعدی به مسیله جبر و اختیار»، «ناظر معتبر در حکایات سعدی» و «نگاه هستی شناختی به دوستی» سخن گفته شد.

به گزارش جیرو، همزمان با اول اردیبهشت ماه جلالی سال 1403 نشست علمی یادروز سعدی با حضور سعدی پژوهان، سعدی دوستان و دانشجویان در محل تالار گلستان آرامگاه سعدی شیرازی در شیراز برگزار شد.

کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی شناسی با ارایه پژوهشی درباره «سعدی در سفرنامه ها» گفت: سعدی مسافر آفاق و انفس در باب سوم گلستان در فواید سفر سخن گفته است.

او با اشاره به اینکه سفر کردن خلق یک گردش است و فهم یک مکان محسوب می شود، افزود: سفر موجب کشف عبور از تنگ نظری و تعصب و همچنین حرکتی در زمان برای شناخت یک مکان به شمار می رود.

کمالی سروستانی با بیان اینکه در تاریخ سفرنامه نویسی در ایران و شیراز اولین سفرنامه نویسان وجوهی را دیدند که ایرانیان به دلیل زیست در مکان ندیده بودند، افزود: سفرنامه های باقی مانده منبع خوبی برای شناخت تاریخ و فرهنگ ایران محسوب می شوند.

او افزود: در بررسی های انجام شده از زمان ساسانیان تا سفر مارکوپولو سیاح ونیزی در قرن 13 میلادی و هفتم هجری سفرنامه ای در رابطه با ایران به نگارش درنیامده است.

کمالی سروستانی مهم ترین سفرنامه را در رابطه با شیراز و آرامگاه سعدی در قرن هشتم سفرنامه ابن بطوطه عنوان کرد و گفت: این سیاح مراکشی در قرن هشتم در روزگار حافظ به شیراز سفر کرده و آرامگاه شیخ سعدی را چنین توصیف کرده است:

«از مَشاهدی که در بیرون شهر شیراز واقع شده، قبر شیخ صالح معروف به سعدی است که در زبان فارسی سرآمد شاعران زمان خود بوده و گاهی نیز در بین سخنان خویش شعر عربی سروده است. مقبرۀ سعدی زاویه ای دارد نیکو با باغی نمکین که او خود در زمان حیات خویش بنا کرده و محل آن نزدیک سرچشمه نهر معروف رکن آباد است و شیخ در آنجا حوضچه هایی از مرمر برآورده که برای شستن لباس می باشد. مردمان از شهر به زیارت شیخ آمده، پس از خوردن غذا در سفره خانۀ شیخ و شستن لباس ها مراجعت می کنند و من خود نیز چنین کردم. رحمت خدا بر او باد».

مدیر مرکز سعدی شناسی افزود: از دوره صفویان تاکنون بیش از دوهزار سفرنامه پیرامون ایران نگاشته شده و از این تعداد بیش از 400 سفرنامه به فارسی ترجمه شده است.

او سپس نمونه هایی از سفرنامه های دوران صفویه، زندیه، قاجاریه و پهلوی را مورد استناد قرار داد و گفت: سفرنامه نویسان با توجه به علاقه و دانش و ماموریت خود از منظرهای گوناگون به سعدی پرداخته اند که به اجمال می توان آنان را این گونه برشمرد: شخصیت و آثار سعدی، آرامگاه سعدی، حوض ماهی، نقاشی سعدی در هفت تنان، مقایسه آرامگاه سعدی و حافظ و سعدی و شیراز.

میرجلال الدین کزازی، استاد زبان و ادبیات فارسی در این نشست علمی به ارایه سخنانی درباره «سعدی و رزم نامه» پرداخت و گفت: یکی از ویژگی های ساختاری و بنیادین سعدی در همه قلمروها و کالبدهای سخن پارسی شاهکار آفریده است.

او ادامه داد: سعدی یکی از بزرگ ترین چکامه سرایان جهانی است که من به جای غزل به کار می برم و چامه های آن هم چامه های بلند و دلپسند است.

کزازی افزود: از دیگر سو شاهکاری بی مانند در اندرزنامه سرایی ـ بوستان ـ و شاهکاری در نوشتار آهنگین نگاری ـ گلستان ـ سروده است.

او گفت: آنچه سعدی به آن نپرداخته است رزم نامه است و بزم نامه و رازنامه. سه کالبد در قلمرویی از آفرینش ادبی که داستان سرایی است پاره ای از نوشته ها و سروده های او از دید پیکره به رازنامه می ماند ـ ادب نهان گرایانه و درویشانه ـ اما در رزم نامه و بزم نامه آفرینشی نداشته است.

این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: آنچه داستان های رازآلود را از رازنامه جدایی دارد این است که در رازنامه هم داستان ها درازدامان نیست مانند رزم نامه و بزم نامه که حکایت است و سعدی در گلستان و بوستان در این رابطه بسیار نوشته و سروده است.

کزازی با بیان اینکه سعدی مانند هر سخنور ایرانی دیگر با جهان شاهنامه آشنا بوده است، بیان کرد: بزرگ ترین و گرانسنگ ترین رزم نامه جهان شاهنامه است از این رو سعدی در آثارش چند بار از چهره های شاهنامه یاد کرده است.

او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: به هر روی این نکته را شایسته می دانم بیافزاییم که سعدی سخنوری است که زبان او در سخنوری به روشنی روز و به روانی رود است.

کزازی تاکید کرد: از دیدگاه بسیار فراخ سعدی به زبانی شعر سروده که زبان همه ایرانیان در همه روزگاران بوده است.

زرین تاج واردی، استاد دانشگاه شیراز نیز در این نشست مقاله ای با عنوان «معرفت و محبت در نگاه سعدی و روزبهان» ارایه کرد و گفت: گره خوردن محبت و معرفت جهان هستی در دیدگاه شیخ روزبهان و شیخ سعدی منجر به نگاه زیبا به جهان شده است.

او افزود: در آثار روزبهان نگاه او صرفاً به جهان هستی است و در آرای سعدی عشق بر هر حکمت و نظام الهیاتی ترجیح دارد و آرزو دارم که همه ما ایرانیان به عصاره و چکیده اندیشه سعدی برسیم.

اصغر دادبه، دیگر استاد حاضر در نشست نیز به ارایه سخنانی در رابطه با «نگاه شاعرانه سعدی به مسیله جبر و اختیار» پرداخت و گفت: سعدی با تکیه بر پیام شاعرانه حس عاطفی خودش را بیان می کند و با اغراض ثانویه برای ما تبیین عشق می کند.

او افزود: آثار سعدی در مسیله جبر هم در این آثار غرض اولیه است، اما در مرحله بعد اغراض ثانویه است و حافظ و سعدی به این گونه پیام های شاعرانه خویش را رسانده اند.

دادبه سپس بیان کرد: قرن ها پیش نظریه سعدی بر این بوده که باید از نظر به سوی عمل رفت و آنجا با عمل پیش رفت.

او  افزود: سعدی در متون دیگر مثل گلستان و بوستان انسان ها را هدایت می کند و به انسان گوشزد می کند که راه و روش زندگی را خوب بداند.

معین کاظمی فر، پژوهشگر هم در این نشست علمی به بیان بحثی درباره «ناظر معتبر در حکایات سعدی» پرداخت و گفت: ما به عنوان یک انسان همواره بر اساس نگاه یک ناظر زندگی مان را سامان می دهیم و خود را در منظر یک ناظر می بینم.

او افزود: در بوستان سعدی ناظرهای متفاوت وجود دارد و در بحث ناظر معتبر در آثارش نظیر بوستان در دفتر هفتم ابیاتی را می آورد که به انسان گوشزد می کند که هرگونه زندگی کنی دایماً تحت نظارت مردم هستی.

کاظمی فر گفت: در آخر سعدی پیشنهادی می دهد که انسان باید در دو مرحله اعتبارزدایی از ناظرها کرده و تنها ناظر خود را خدای یگانه بداند تا به خوشبختی برسد و صدای سعدی در این گفتمان مذهب است که خداوند را به عنوان ناظر اصلی پیشنهاد می دهد.

در ادامه این نشست محمدرضا خالصی، استاد دانشگاه نیز به ارایه دیدگاه سعدی در «نگاه هستی شناختی به دوستی» اظهار کرد: مقدمه ای را نخست باید بیان کنم و پس از آن به براهین خویش برای اثبات این امر بپردازم.

او در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر این نکته که شعر نیز از این مقوله جدا نیست و شاعران بسیاری در مورد دوستی و نشانه ها و وظایف آن، سخن گفته اند، گفت: بی شک هیچ شاعری در پهنه زبان و ادب فارسی بیش از شیخ اجل سعدی شیرازی درباره دوست سخن نرانده است، واژه دوست در دیوان حکیم شیراز، یکی از پُربَسامَدترین واژگان دیوان محسوب می شود، منظور شیخ، از دوست چه الهی یا معشوق یا مُصاحِب و رفیق، دوست حقیقی است.

 پایان خبر جیرو